2022 жылы Өзбекстан әскері Global Firepower рейтингі бойынша Орталық Азиядағы ең қуатты әскер деп танылды. Бұл бірінші рет болып отырған жоқ. Соңғы бірнеше жыл бойы бұл ел көш бастап келеді, екінші орында Қазақстан, деп хабарлайды finptom.kz.

Әскердің ұлтты, ұлттық мүддені қорғау және әскери борышты орындау. Орталық Азияда аймақтағы қауіпсіздікке үлкен қысым бар, дәстүрлі емес қауіптер де бар – есірткінің заңсыз айналымы, жергілікті қақтығыстар қаупі, қоршаған ортаның өзгеруі және табиғи апаттар – және аумақтық мәселелерге байланысты қақтығыстардың классикалық түрлері.

Орталық Азия елдері арасында, әсіресе Қырғызстан мен Тәжікстан арасында шекаралық шиеленіс әлі де бар. Әлемнің екінші әскері саналған Ресейдің әскери қуаттылығы жағынан 22-орындағы Украинаға басып кіргеннен кейін аймақтағы әскери қуаттылық мәселесі бұрынғыдан да өткір бола түсті. 

Қазіргі жағдай Global Firepower ұсынған соңғы мәліметтерге сәйкес, Орталық Азия елдерінің әскери қуатын қайта қарауды және бағалауды талап етеді. Бұл халықаралық ұйым әр елдің құрлықта, теңізде және әуеде ұрыс қимылдарын әдеттегі құралдармен жүргізудегі әлеуетті мүмкіндіктерін бағалайды.

Рейтинг бойынша Орталық Азияның бес елі 142-нің ішінде 55 пен 111-орындардың арасында.

Биыл АҚШ әскері ең мықты деп танылса, Исландия соңғы орында. Исландияның тұрақты әскері жоқ. Оның ең айқын себебі – бұл ел халқының саны тым аз (шамамен 360 мың адам). Сонымен қатар, ел барлық жағынан сумен қоршалған және НАТО-ның қорғауы бар.

Global Firepower индексі қаржылық нәтижелерден бастап логистикалық мүмкіндіктерге және географияға дейінгі 50-ден астам жеке факторларды пайдаланады. Көрсеткіш неғұрлым төмен болса, елдің теориялық жауынгерлік әлеуеті соғұрлым қуатты болады. Рейтингте ядролық қарулар есепке алынбайды, тек кәдімгі қарулар ғана ескеріледі.

Орталық Азияда Өзбекстан аз инвестиция арқылы ең жоғары нәтиже көрсетіп отыр. Бүгінде Қазақстан өңірдегі ең үлкен қорғаныс бюджетіне ие, шамамен 3,9 млрд АҚШ доллары. Бұл небәрі 693 млн АҚШ доллары бюджеті бар Өзбекстаннан шамамен 5,6 есе көп. Бұл ретте Қазақстанның рейтингтегі орны Өзбекстаннан тоғыз позиция төмен.

Тәжікстанда, Қырғызстанда және Түркіменстанда қарулы күштерді ұстауға тиісінше 407 млн, 116 млн және 90 млн АҚШ доллары бөлінген.

Әскери қызметкерлер саны жағынан да Қазақстан Өзбекстаннан 12 мың адамға асып түседі. Бұл айырмашылық Тәжікстандағы әскери қызметкерлердің жалпы санына (15 мың адам) тең дерлік.

Бюджеті мен әскери күші аз болса да Өзбекстан армиясының қуаттылығын ел халқының көптігімен және маңайдың тынышсыздығымен түсіндіруге болады. Өзбекстан Ауғанстанмен 150 км шектеседі және мүшелері Ауғанстан, Пәкістан және Сириядағы көтерілісшілер қозғалысына қосылған Өзбекстан Ислам қозғалысының (ӨИҚ) отаны. Бұл тәжірибе әскерді қуатты ете түседі.

Сонымен қатар, соңғы бірнеше жылда президент Шавкат Мирзиеев елде әскери реформа жүргізуде. 2016 жылдың қарашасында Өзбекстан мен Ресей әскери-техникалық ынтымақтастық туралы келісімге, сәл кейінірек әскери саладағы 2021-2025 жылдарға арналған стратегиялық ынтымақтастық бағдарламасына қол қойды.

Мирзиеев өткен жылы елдің «тұрақтылық пен қауіпсіздікті сақтау үшін» әскери күштерін күшейтетінін айтқан, деп жазады zakon.kz.

Әрине, әскерлердің әскери күші әуе, құрлық және теңіз күштерінің санымен де бағаланады. Соңғысы туралы айтатын болсақ, Орталық Азияның екі елінде ғана теңіз күштері бар — Қазақстан мен Түркіменстан. Дәл осы мемлекеттер Каспий теңізіне шыға алады. Екі елдің әскери-теңіз күштері патрульдік кемелерден тұрады. Қазақстанда олардың 15-і бар, оның екеуі минаға қарсы кемелер. Түркіменстанда барлығы 25 патруль бар.

Әскери-әуе күштеріне келетін болсақ, Қазақстанда да жауынгерлік техника көп. Өзбекстан сияқты тікұшақтар, шабуылдаушы ұшақтар, жойғыш ұшақтар мен ұшақтар бар. Қырғызстан мен Түркіменстан туралы бұлай айту мүмкін емес, оларда истребительдері де, шабуылдаушы ұшақтары да жоқ. Қырғызстанда Global Firepower мәліметінше, елдің әуе күштерінде небәрі алты тікұшақ бар.

Түркіменстан болса, құрлықтағы әскерлердің көліктерінің саны бойынша көш бастап тұр: барлығы 3,4 мың техника, Қазақстаннан 23%, Өзбекстаннан 44% артық. Елде ең көп бронетранспортер бар — жалпы көлік санының 60%-ы.