Жаңа Салық кодексінде маңызды фискалдық қайтарымы жоқ төлемдер алынып тасталады, кейбірі біріктіріледі. ОКҚ алаңында өткен баспасөз конференциясында ұлттық экономика вице-министрі Азамат Амрин бүгінгі таңда барлығы 12 салық бар екенін атап өтті. Олар халықаралық тәжірибеге сәйкес келеді. Шаруа және фермер қожалықтарынан алынатын бірыңғай жер салығы табыс салығына сәйкес келеді.

Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер санын кем дегенде 20% қысқарту туралы

«Бірыңғай жер салығын (БЖС) жеке табыс салығына ауыстыру ұсынылады. Шаруалар мен фермерлер үшін жеңілдігі бар режим сақталады. 11 төлемнің үшеуін алып тастау ұсынылады. Бұл – ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдалану, сыртқы жарнаманы орналастыру және жекелеген қызмет түрлерімен айналысу лицензияларын пайдалану үшін төлемдер. 3 төлемді біріктіру ұсынылады: жер үстіндегі су ресурстарын пайдалану үшін, орманды пайдаланғаны үшін және жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін. Табиғи ресурстарды пайдалану үшін бір төлем болады. Жалпы 77 төлем ставкасы қысқартылады», – деп атап өтті спикер.

Алымдардың 6 түрін қысқарту ұсынылады. Олар бойынша ставкалардың 34 түрі алынып тасталады. Сондай-ақ мемлекеттік баждардың 5 түрі алынып тасталады, олар бойынша ставкалар 51-ге қысқартылады. Бұл салықтар мен төлемдер санын 20%-дан астамға қысқарту міндетін орындауға мүмкіндік береді. Келесі міндет – салық жеңілдіктерін ретке келтіру және олардың көлемін кем дегенде 20%-ға қысқарту. Мемлекеттік органдар, Атамекен ҰКП, сарапшылар, экономистер бірлесіп Салық кодексінің жеңілдік беретін 739 пунктіне тексеру жүргізілді. 2022 жылғы салық декларацияларының деректері бойынша олардың сомасы 9,5 трлн теңге. 

«Талдау барысында 3,3 трлн теңге сомасына 451 норма жеңілдіктер ретінде анықталғаны анықталды. 6,2 трлн теңге сомасына 288 тармақ салық жеңілдіктері емес. Бұл тауарлардың экспортына және халықаралық тасымалдарға, мысалы, шығындарды тасымалдауға ҚҚС нөлдік мөлшерлемесі. Бүгінгі таңда 300 млрд теңгеден астам сомаға 93 салық жеңілдіктерін жою ұсынылады. 400 млрд теңгеден астам сомаға 29 салықтық жеңілдіктер бойынша қолданылу мерзімі шектеледі», – деп түсіндірді ведомство өкілі.

Азамат Амрин өзекті мәселелердің бірі – ақпараттың жоқтығына тоқталды. 451-ден тек 132 артықшылық цифрландырылған. Салық есептілігінің басқа нысанында тиісті жолдар жоқ. Енді жеңілдік міндетті түрде Салық есептілігі нысандарында көрсетіледі. Бұдан бөлек, тиісті салалық мемлекеттік органға салық жеңілдіктері тиімділігінің көрсеткіштерін мониторингілеу бойынша міндеттемелерді бекіту ұсынылады. Жүйелік шаралар ретінде салықтық жеңілдіктер ұғымын нақты реттеу, оларды ұсыну, мониторинг, талдау, алып тастау тәртібі ұсынылады. Мұның бәрі заңға тәуелді актілермен реттелетін болады.

Сонымен қатар, 20% базалық мөлшерлеме сақталады. Банк секторы мен ойын бизнесі үшін 25% жоғары мөлшерлеме белгіленеді. Бұл ретте, егер банктер экономиканың нақты секторын кредиттейтін болса, онда мұндай кірістер бойынша 20% базалық мөлшерлеме қолданылатын болады. 

10% деңгейіндегі мөлшерлеме жоғары қайта бөлу өнімдерін өндіру үшін, сондай-ақ қаржы лизингі мен әлеуметтік сала үшін ұсынылады. 3% деңгейіндегі мөлшерлеме ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер үшін сақталатын болады. 

Салық төлеушілердің барлық санаты үшін, субъективтілік мөлшеріне қарамастан, инвестициялар үшін «әмбебап» ынталандыру берілетін болады.  

«Ғимараттарды, құрылыстарды, машиналарды, жабдықтарды сатып алу/салу шығындарын 100% шегеру түрінде инвестициялық салық преференциялары ұсынылады. Сондай-ақ, ұқсас шегерім қайта құру, жаңарту, күрделі және ағымдағы жөндеу үшін ұсынылады. Өз өндірісінің өнімдерін өндіру және сату үшін табыс салығының төмендетілген ставкасы ұсынылады. Шикізатты қайта өңдеу үшін ҚҚС бойынша ынталандырулар беріледі, 1 жылға дейін кейінге қалдыру ұсынылады», - деп атап өтті спикер. 

Стандартты инвестициялық келісімшарттар, арнайы инвестициялық келісімшарттар, дәрілік заттар, ауыл шаруашылығы техникасы үшін ҚҚС бойынша жеңілдіктер сақталатын болады. Ғылымға инвестициялар үшін қосымша ынталандыру ретінде ғылыми әзірлемелерді қаржыландыруға арналған 300% шығыстар бойынша «супер шегерімдер» ұсынылады. 

Сондай-ақ ескі және табысы төмен кен орындарында өндірудің тұрақты деңгейін қолдау бойынша шаралар ұсынылады. Сарқылатын (жетілген) кен орындарын игеру кезінде бірқатар басқа салықтың орнына жер қойнауын пайдалануға балама салық төлеу құқығы берілетін болады. Бұл ретте салықтық үнемдеуді кен орнына инвестициялау және босатылған ақшалай дивидендтерге емес, өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына бөлу жөніндегі қарсы міндеттемелер бекітілетін болады. 

Жеке тұлғаларға салық салу бойынша жаңа Салық кодексінде БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдерін жеке табыс салығынан босату жөніндегі норма көзделген. Сондай-ақ 10 жастан асқан автомобильдер үшін салық сомасы 30%-ға, 20 жастан асқан автомобильдер үшін салық сомасы 50%-ға төмендетілетін болады. 

«Сән-салтанат» заттарына жоғары салық салу жөніндегі міндеттерді іске асыру үшін жиынтық құны 450 млн теңгеден асатын жылжымайтын мүлік объектілері бойынша мүлік салығының жоғары ставкалары ұсынылады: кедендік құны 75 млн теңгеден асатын жеңіл автомобильдерге акцизбен қосымша салық салу; қымбат алкоголь және темекі өнімдеріне, сондай-ақ қымбат теңіз кемелеріне, ұшу аппараттарына акцизбен қосымша салық салу», – деді вице-министр. 

Еңбекақы төлеу қорынан төлемдерді төлеуді жеңілдету мәселесі қаралды. Салық салынатын база мен төлеу тәртібі біріздендірілетін болады. Ставкалар бөлігінде қолданыстағы заңнаманы қалдыру ұсынылады. Бұл ретте микро және шағын бизнес үшін бірыңғай төлем төлеу жөніндегі норманы сақтаймыз.