Ұлттық Банк экономикадағы теңгерімсіздікті және жүйелі дағдарыс тәуекелдерін анықтайтын нақты көрсеткіштер жүйесін әзірлеген жоқ, деп хабарлайды Halyk Finance реттеушінің қаржылық тұрақтылық туралы жылдық есебіне қатысты шолуында.
«Осыған байланысты барлық тәуекелдер қаншалықты толық қамтылғанын және олардың «қызыл аймақтан» қаншалықты алыс екенін анықтау қиын. Есепте көптеген макроэкономикалық және қаржылық көрсеткіштерді біріктіретін қаржылық тұрақтылықтың құрамдас индексі ғана қолданылады», — делінген.
Алайда бұл көрсеткіш тым жалпы және толық емес нәтижелер береді. Сонымен қатар, оның неден тұратыны және оның қалай есептелетіні ашылмаған, деп атап өтті Halyk Finance басқарма төрағасының кеңесшісі Мұрат Темірханов. Сонымен қатар, мына сегменттерде жоғары концентрация көрсетілген:
- 2023 жылы орта есеппен репо нарығында өтімділікті тартудың айлық көлемінің шамамен 64%-ы тек екі ірі сатып алушыдан келді;
- валюталық своптар бойынша 80% екі қатысушыға да тиесілі болды;
- Қаржы министрлігінің бастапқы облигациялар нарығында банктердің үлесіне 54,4%, Ұлттық банкке - 38,9% келеді, ал 2023 жылы ұзақ мерзімді бағалы қағаздардың жалғыз сатып алушысы БЖЗҚ болды, өйткені нарықтық инвесторлардың өтінімдері (жоғары мөлшерлемемен) сауда әдістемесінің ерекшеліктеріне байланысты қабылданбады;
- Ұлттық банк толық ақпаратты жария етпей, қор биржасында валютаның негізгі сатушысы және сатып алушысы ретінде әрекет етеді. Нәтижесінде бұл операциялар теңге бағамына қалай әсер ететіні түсініксіз.
Тағы бір тәуекел факторы – мемлекеттік бағалы қағаздарға шетелдік инвестиция көлемінің ұлғаюы, өйткені дағдарыс жағдайында шетелдік институционалдық инвесторлар бұл бағалы қағаздарды тез тастап кете алады. Реттеушінің бірнеше ай бұрын мемлекеттік бағалы қағаздарға шетелдік инвестициялар туралы мәліметтерді жариялауды тоқтатқаны маңызды.
Ұлттық Банктің есебінде осы проблемалардың барлығы көрсетілген, бірақ олардың қаншалықты маңызды екендігі және қандай да бір шара қолданудың уақыты келгені туралы түсініктемелер берілмейді.