Жақында Қазақстан жергілікті қор нарығында бір миллион инвесторды қамти отырып, өзінің қаржылық тарихында маңызды кезеңге жетті. Бұл 2023 жылдың наурызында болды. 2023 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша Орталық депозитарийдің номиналды ұстау жүйесінде 1 188 000-нан астам брокерлік шот тіркелген, оның 680 мыңы ұстаушылардың сегрегацияланған қосалқы шоттарына, қалған 508 мыңы  агрегацияланған омнибус-шоттар арқылы есепке алынатын брокерлік шоттарға тиесілі.

Ағымдағы жылдың басынан бастап қосалқы шоттардың өсімі шамамен 130 мыңды құрады. 1 сәуірде қосалқы шоттардың барынша өсуі – бірден 65 мыңға келеді. Бұл, мысалы, бір ай бұрынғыдан екі есе көп.

Елдің қор нарығы соңғы екі жылда реттеуші тарапынан да, бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушылары тарапынан да жергілікті инвесторларды тартуға және Қазақстан азаматтарының қор нарығына қатысуын кеңейтуге бағытталған бірқатар реформалар мен бастамалардың арқасында белсенді дамыды. Бұл реформалар цифрландыру құралдарын енгізу, нормативтік-құқықтық базаны жеңілдету және жеке инвесторлар үшін де, институционалдық инвесторлар үшін де жаңа инвестициялық мүмкіндіктер жасауды қамтыды.

"Қор нарығы танымалдылығының артуы қазақстандықтардың өсіп келе жатқан инвестициялық сауаттылығының дәлелі болып табылады. Мысалы, өткен жылдары – 2017 жылдан 2021 жылға дейін – Орталық депозитарийдегі қосалқы шоттардың саны аз қарқынмен өсті және бағалы қағаздар қазақстандықтар үшін қазіргідей тартымды болмады. Салыстырмалы түрде айтатын болсақ, өткен жылдың осыған ұқсас кезеңінде (2022 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша) Орталық депозитарийдің есепке алу жүйесінде шамамен 315 мың қосалқы шот болған. Осылайша, бір жыл ішінде қосалқы шоттардың өсуі 115 % құрады (омнибус-шоттарды қоспағанда). Бұл барлық уақыт кезеңіндегі рекордтық көрсеткіш", - деді Орталық депозитарийдің Басқарма төрағасы Әділ Мухамеджанов.

Қазақстандық инвестордың портреті қалай өзгерді

Орталық депозитарийдің есепке алу жүйесіндегі бағалы қағаздарды ұстаушылардың 99 %-і – бұл қазақстандық инвесторлар. Бейрезиденттердің үлесі бөлшек инвесторлардың жалпы санының небәрі 0,7 %-ін құрайды.

Қазақстандық инвестордың портреті жасарып келеді. 25-34 жас аралығындағы топ бір жылда 29,2 %-тен 31,1 %-ке дейін өсті. Бұл ретте үлкен буынға жататын бөлшек инвесторлар саны азайды. 55 жастан асқан инвесторлардың үлесі бір жылда 16,6 %-тен 14 %-ке дейін қысқарды.

Алайда, ағымдағы жылдың 1 сәуіріндегі жағдай бойынша бөлшек инвесторлардың ең көп тобы 35-54 жас аралығындағы (36,3 %) инвесторларға тиесілі, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда аз өсімді (35,2 %) көрсетеді.

18-24 жас аралығындағы жас инвесторлар тобы бір жыл бұрынғы (18,9 %) үлесті (18,7 %) сақтап отыр. Кәмелетке толмаған азаматтардың атына ашылған брокерлік шоттардың үлесі де 0,1 %-тен аспайды.

Гендерлік бөлініске келетін болсақ, брокерлік шот иелері арасындағы әйелдердің үлесі ерлермен теңестірілді. Айырмашылық тек 0,2 % құрайды, сондықтан 49,8 % әйелдерге, 50,2 % ерлерге тиесілі. 2022 жылғы 1 сәуірден бастап 2023 жылғы 1 сәуірге дейін қор нарығындағы әйел - инвесторлар саны 2,5 есеге өсті.

Өңірлік жоспарда бұрынғыдай Алматы (19,9 %) және Астана (11,3 %) көш бастап тұр. Үшінші орында Түркістан облысы тұр (9,3 %). Солтүстік Қазақстан облысының үлесіне бағалы қағаздарды ұстаушылардың ең аз саны (1,7 %) келеді.

"Қор нарығында инвесторлардың миллиондаған санына қол жеткізу Қазақстанның қаржы секторы үшін маңызды кезең және инфрақұрылымдық ұйым ретінде біз үшін сын-тегеурін болып табылады. Орталық депозитарий қазіргі уақытта қазақстандық бағалы қағаздар нарығының барған сайын қолжетімді және технологиялық болуы үшін көптеген бизнес-процестер мен ақпараттық жүйелерді трансформациялау процесінде тұр", – деп түйіндеді Әділ Мухамеджанов.