Дүниежүзілік банк жариялаған шолуда 2012-2022 жылдар аралығын Қазақстан экономикасы үшін «жоғалған онжылдық» деп атады. Сарапшылар осы кезеңде өндірістік факторлардың өнімділігінің жылына 4,5%-дан 0,9%-ға дейін өсуінің баяулауы байқалғанын көрсетті.

Дүниежүзілік банк өнімділіктің өсуін үш құрамдас бөлікке негіздейді: компанияны жаңғырту, тарату тиімділігі (тауарларды өндірушілерден тұтынушыларға дейін) және іскерлік белсенділік. Қазақстандық компаниялар барлық үш критерий бойынша нашар нәтиже көрсетті. Бұл жалпы ішкі өнімнің үштен екі бөлігін құрайтын өнеркәсіптік өндіріске де, қызметтерге де қатысты. Сарапшылардың пікірінше, бұл корпоративтік белсенділіктің төмендеу тенденциясын көрсетеді.

Дүниежүзілік банктің мәлімдеуінше, мемлекеттік қолдау шаралары активтерден гөрі міндеттемелері көп және кеңеюге ниеті жоқ көптеген «зомби компанияларының» пайда болуына байқаусызда ықпал етті. 2019 жылғы мәліметтер Қазақстанда дамымаған, ҒЗТКЖ-ға (зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға) аз қаржы бөлетін формальды жеке компаниялардың (басшылықтың бастамасымен әдейі құрылған, нақты рәсімделген ережелері, мақсаттары, қарым-қатынастары мен құрылымы бар ұйымдар) құлықсыз екенін көрсетеді. Ірі компаниялар 1990 жылдардың басындағы мемлекеттік активтерді жекешелендіруден кейін және одан кейінгі трансұлттық корпорациялардан тікелей шетелдік инвестициялар ағынынан кейін өндіруші салаларда пайда болды.

Экономикалық дамудың ең маңызды факторы – орташа компаниялардың өсу қарқыны. Шағын өнеркәсіптік базасы бар экономика шикізат экспортына қатты тәуелді болып қала береді. Орта есеппен соңғы он жылда өнеркәсіп өндірісінің үлесі жалпы ішкі өнімнің 12 пайызын ғана құрады, делінген банк есебінде. Мұнай және мұнай өнімдері экспорттық қоржындағы басым санат болып қалады – 70%. Бұл елді әлемдік шикізат бағасының ауытқуына осал етеді.

Дүниежүзілік банктің пікірінше, «жоғалған онжылдыққа» тағы не әсер етті:

• жүйелі түрде өзінің маңызды әлеуетіне жете алмайтын ауыл шаруашылығы, бірақ сонымен бірге елдің құнарлы жерлерінде кең ресурстары бар және экспортқа жақсы орналасқан;
• түрлі мемлекеттік органдардың қарамағында 6 мыңға жуық шағын, негізінен рентабельді емес кәсіпорындар жұмыс істейді;
• соңғы жылдары үкімет квазимемлекеттік сектор субъектілерінің үстемдігін азайту және бәсекеге қабілетті нарықтық ортаны құруға бағытталған жекешелендіру және реттеуші реформалар арқылы жеке сектордың қатысуын ынталандыру бойынша шаралар қабылдады. Дегенмен, бұл процесс баяу және біркелкі емес.

Дүниежүзілік банктің есебінде жаһандық экономикалық өсу 2022 жылғы 3%-дан 2024 жылы 2,4%-ға дейін баяулайды деп болжайды. Бұл экономикалық өсу болжамы пандемияға дейінгі және Ресейдің Украинаға басып кіруіне дейінгі деңгейден айтарлықтай төмен. Бұл инфляцияны тежеуге бағытталған әртүрлі елдердің орталық банктерінің ақша-несие саясатын қатаңдатудың салдарын көрсетеді.

Дүниежүзілік банк Қазақстанның экономикалық өсімін негізінен мұнай өндіру есебінен 2024 жылы 3,4%-ға дейін баяулайды, содан кейін 2025 жылы 4,5-5%-ға дейін жеделдетеді деп болжайды. Теңіз кен орнындағы жоспарланған кеңейту экспорттың ұлғаюына және мұнай-химия өнеркәсібінің өсуіне ықпал етеді.