Соңғы бір жылда Қазақстанда жиналған гүл көлемі 38,6% азайған. Егер 2022 жылы фермерлер 17,6 млн гүл жинаса, 2023 жылдың қаңтар-желтоқсанында көрсеткіш 10,8 млн данаға дейін азайды. Төмендеу ашық плантацияларда гүлдеген бүршіктер санатында емес, жылыжай гүлдері тобында байқалды — 12 айда олардың жиналуы екі есе қысқарды: 12,9 млн-нан 6,4 млн данаға дейін.
Өнімнің күрт төмендеуіне еліміздің оңтүстігінде былтыр қыста ауа райының қиындығы себеп болды. Естеріңізге сала кетейік, 2023 жылдың қаңтарында оңтүстік өңірлерде қатты аяз болып, көптеген жылыжай шаруашылықтарына көмір жетпей қалды. Бұдан кейін Түркістан облысы және Шымкент қаласы жылыжай өсірушілер мен бағбандар қауымдастығының өкілі Сәкен Қаныбеков осындай жағдайда жылыжай шаруашылығының 90%-ның қаржылық жағдайы банкротқа жақындап қалғанын болжады.
Өңірлік деңгейде жалпы гүл жинау туралы егжей-тегжейлі ақпарат былтыр оңтүстікте жағдайдың айтарлықтай нашарлағанын көрсетеді. Гүл жинау 10,8 есе, бір жылда 7,8 млн-нан 716 мың данаға дейін қысқарған Алматы облысына басты соққы түсті. Осылайша, облыс жылыжай гүлдерін негізгі жеткізуші мәртебесінен айырылды. Өсімдік шаруашылығының бұл түрінен чемпионат бұл өңірдің климаттық жағдайы жағынан оңтүстіктен төмен болғанына қарамастан Ақмола облысына өтті. Елорда іргесіндегі өнеркәсіптік жылыжайларда былтыр 4,2 млн дана гүл алынған.
Сонымен қатар, Ақмола облысында гүл көшеттерін өсіруге арналған жылыжайлардың пайдаланылған алаңы былтыр екі есе қысқарды. Ауданның қысқаруы гүл өсірумен айналысатын барлық дерлік өңірде байқалады. Қарағанды облысында жылдағы динамика минус 54,2%, Алматы облысында минус 3,1%, Қостанай және Қызылорда облыстарында жылыжай гүлдерінің өсуі мүлдем тоқтап қалды. Кем дегенде ресми түрде.
Бұл кішігірім үрдістерден Алматы мен Түркістан облысы ғана ерекше болды. Соңғысында, ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының (ҰСБ) есептеріне сәйкес, тек гүл өсіру үшін пайдаланылатын жылыжайлардың аумақтары тіпті шамалы өсті (13%). Жалпы Қазақстанда былтыр шаруа қожалықтары мен жеке кәсіпкерлер гүл егу үшін 277,7 мың шаршы метр жылыжай алаңын пайдаланған.
Ішкі нарықта отандық гүл өндірісінің азайғанын импорт жауып отыр. Бұл Қазақстанда өсірілетін гүлдердің жалпы көлемінен шамамен 13 есе көп. Кедендік статистикаға жүгінсек, былтыр елімізге раушан, қалампыр, орхидея, хризантема, лалагүл, гладиолус гүлінің кесілген гүлдері мен бүршіктерінің 137,3 млн данасы әкелінген. Бұл 2022 жылмен салыстырғанда 16,2% артық. Осы үшін қазақстандықтар басқа елдерге 50,7 млн АҚШ долларын төледі.
Қазақстанға әкелінетін ең танымал гүлдер — раушан гүлдері. Гүл импортының 81,6%-ын құрайды. Былтыр қаңтар-желтоқсан аралығында ҚР-ға 40,2 млн АҚШ долларына 112 млн-нан астам кесілген раушан гүлдері әкелінді. Бұл түрдегі гүлдердің негізгі жеткізушілері Эквадор мен Кения. Бірегей раушан сұрыпымен әйгілі Нидерландыдан Қазақстанға небәрі 1,2 млн дана ғана әкелінген.
ҚР-ға әкелінетін гүлдердің көлемі бойынша екінші орынды хризантема алады. Былтыр олардың импорты 15,8 млн дана болды. Импорт физикалық жағынан да, ақшалай да өсті.
Соңғы екі жылда гүл құны жалпы тұтынушылық инфляциямен бірдей қарқынмен өсті. 2022 жылы Қазақстанда өсімдіктер мен гүл бағасының үдемелі өсуі байқалды. Біртіндеп үдей отырып, 2023 жылдың бірінші тоқсанында бұл тауарлардың бөлшек сауда бағасының индексі ең жоғары деңгейге жетті: гүл 20,4% қымбаттады. Бағаның өсуі небәрі 11,6%-ды құраған төртінші тоқсанда жағдай біртіндеп тұрақтана бастады.
Биыл наурыздың басында гүл шоқтарының баға диапазоны 5-250 мың теңге аралығында өзгерді. Премиум сегментте гүл шоғының құны 300–550 мың теңгені құрады. Ауқатты қазақстандықтар үшін 1501 раушан гүлінің VIP букетінің максималды бағасы 1,3 млн теңгеге жетті. Бұл ҚР облыс орталықтары мен мегаполистеріндегі ірі гүл шоқтарын жеткізушілердің ресми сайттарынан алынған ақпарат.
Абсолютті мәндерде ҚР СЖРА ҰСБ баға туралы деректер тек ашық жерде өсірілген кесілген гүлдер үшін қол жетімді. Осы деректерге сүйенсек, Қазақстан қалаларында биыл қаңтарда бір гүлдің орташа бағасы 946 теңгені құрап, бір жыл бұрынғыдан 10,6% қымбаттады. Егер 2024 жылғы баға динамикасы 2023 жылғы үрдісті қайталаса, наурызда гүл шоқтары күрт қымбаттауы мүмкін.