Микрокаржылық қызмет Қазақстанның қаржы секторының маңызды элементі, ол банктік қызметтерге қолжетімділігі шектеулі жеке тұлғалар мен шағын бизнеске несие алуға мүмкіндік береді. 2024 жылы сектор реттеуші өзгерістер мен несие портфелінің құрылымымен байланысты бірқатар сын-қатерлерге қарамастан тұрақты өсімді көрсетуде. 

Бұл талдау Қазақстан Республикасының 2024 жылғы шілде айындағы қаржы секторына шолу негізінде жасалған және микрокаржылық нарықтың негізгі көрсеткіштерінің егжей-тегжейлі талдауын ұсынады.

Ұйымдар саны және сектор құрылымы:

2024 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша Қазақстанда 948 микрокаржылық ұйым (ООМФД) жұмыс істейді, олардың ішінде 223 микрокаржылық ұйым (МҚҰ), 216 несие серіктестігі және 509 ломбард бар. 

Ұйымдар санының азаюы реттеуші талаптардың қатаңдауымен және нарық құрылымындағы өзгерістермен байланысты. Атап айтқанда, 2024 жылдың екінші тоқсанында ломбарлардың саны 9 ұйымға азайды.

Активтер мен міндеттемелер динамикасы:

2024 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша ООМФД активтері 2 778 млрд теңгені құрады, бұл алдыңғы тоқсанмен салыстырғанда 5,1%-ға және жыл басынан бері 8,9%-ға өсті. Сектор активтерінің өсуі несиелендіру көлемінің артуымен және қысқа мерзімді несиелерге деген сұраныстың артуымен түсіндіріледі.

• Активтердің 54,1%-ын микрокаржылық ұйымдар (МҚҰ) құрайды, бұл 1 502 млрд теңгеге тең.
• 33,2%-ын несие серіктестіктері құрайды (921 млрд теңге).
• 12,8%-ы немесе 355 млрд теңге ломбарларға тиесілі.

Сектордың міндеттемелері де 4,9%-ға өсіп, 2024 жылғы 1 шілдеде 1 846 млрд теңгені құрады. Тартылған несие секторы міндеттемелерінің 76%-ын немесе 1 402 млрд теңгеніқұрайды, бұл сектордың сыртқы қаржыландыруға тәуелділігін көрсетеді.

Микронесие портфелі: егжей-тегжейлі талдау

2024 жылдың екінші тоқсанында МҚҰ және басқа ООМФД несиелік портфелі 4,8%-ға өсіп, 2 569 млрд теңгені құрады. МҚҰ және несие серіктестіктерінің несие портфелі шағын және орта бизнес субъектілеріне, сондай-ақ жеке тұлғаларға берілген несиелерден тұрады.

• Микронесие портфелінің 58,4%-ы немесе 1 501 млрд теңгесі бизнесті несиелеуге тиесілі.
• Қалған 41,6%-ы немесе 1 068 млрд теңгесі жеке тұлғаларға берілген несиелерді құрайды.

2024 жылы бизнеске арналған микронесиелер сектор өсімінің негізгі драйвері болды. Кәсіпкерлер айналым қаражатын қолдау және бизнесті кеңейту үшін қысқа мерзімді несиелерді пайдаланады, бұл несие портфелінің өсуіне ықпал етеді.

Несие портфелінің сапасы:

Несиелік портфельдің өсуіне қарамастан, мерзімі өткен берешек деңгейі салыстырмалы түрде тұрақты болып отыр. 2024 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша 90 күннен асқан мерзімі өткен берешек үлесі 5,2%-ды құрады.

Салыстыру үшін, 2023 жылдың соңында мерзімі өткен берешек үлесі 3,9%-ды құраған, бұл несие портфелінің сапасының сәл нашарлағанын көрсетеді. Дегенмен, микронесиелерге деген жоғары сұраныс пен шағын бизнестің белсенді дамуын ескере отырып, бұл көрсеткіш қолайлы деңгейде қалып отыр және сектордың қаржылық тұрақтылығына елеулі қауіп төндірмейді.

Қорытынды:

2024 жылы Қазақстандағы микрокаржылық қызмет, әсіресе шағын және орта бизнесті несиелендіру сегментінде айтарлықтай өсімді көрсетіп отыр. Активтердің, міндеттемелердің және берілген микронесиелер көлемінің ұлғаюы осы сектордың тұрақтылығын растайды. 

Мерзімі өткен берешек деңгейінің өсуіне қарамастан, ол бақыланатын деңгейде қалып отыр, бұл Қазақстандағы микронесиелерге деген жоғары сұраныс пен сектордағы тұрақтылықтың айқын көрсеткіші болып табылады.

Дайындаған: Ален Серік, Economy.kz порталының сарапшысы