Central Asia Fashion 30-шы халықаралық сән көрмесінің іскерлік конференциясында «Қазақстан Республикасының бөлшек сауда желілері одағы» заңды тұлғалар бірлестігі Басқарма төрағасының орынбасары Елбегі Әбдиев Қазақстандағы ірі бөлшек сауданың қазіргі жағдайы туралы айтты.

Сарапшы ірі бөлшек сауданың қазіргі күйі және Қазақстандағы бөлшек сауданың қалыптасуына баға беріп, елдегі төлем және логистикалық құлдырауды қалпына келтіру жолы туралы пікірімен бөлісті және ірі бөлшек сауданы дамыту сценарийін ұсынды.

Ассортимент пен жеке белгілердің болмауы

CAF бизнес-конференциясының сарапшысы және «Қазақстан Республикасының Сауда желілері одағы» заңды тұлғалар бірлестігі Басқарма төрағасының орынбасары Елбегі Әбдиев өткен көктемдегі ритейл нарығындағы өзгерістер мен күзде бағаның қымбаттауы мүмкін екенін ескертті. Маман негізгі проблема ретінде валюта бағамының өзгеруі мен логистиканың бұзуылуын атады. 

Сонымен, Елбегі Әбдиевтің айтуынша, қазір геосаяси жағдай, инфляция, кадр тапшылығы, қолда бар табыстың төмендеуі, жеткізу тізбегіндегі үзіліс пен өзгерістер негізгі қауіп факторлары болып табылады. Атап айтқанда, Қытайдан көптеген жаңа өнімдерді тасып жатқанына қарамастан, тұтынушы жаңа өнімдерді әлі көрмей отыр жәгне бар тауарлардың бағасы қымбат.

«Қазір Түркиядан, Еуропа елдерінен де тауарлар импортталады. Бұл логистика жағынан да, құны жағынан да қымбатырақ екені сөзсіз. Көріп отырғанымыздай, тұрмыстық химияның кейбір түрлерінің бағасы 5 есеге өсті», деді.

Оның үстіне, Елбегі Әбдиевтің айтуынша, әлемдік брендтер бірнеше ай бойы жеткізілім мен ассортиментке кепілдіктің жоқтығы туралы сауда желілерін хабардар етуде.

«Қазақстанда өндіріс құру және оны дамыту әлемдік брендтер үшін тиімді емес. Бізде бүгінгі күннің жалғыз жолы – басқа нарықтардан тауар алу. Мұның барлығын әлемдік брендтермен үйлестіру керек, өйткені олар өз нарықтарын бірнеше кластерге бөледі: Орталық Азия, Ресей, Таяу Шығыс, Африка, Еуропа, Америка және т.б. Олардың барлығы бір нарықтан екінші нарыққа тауар ағынын мұқият қадағалайды», - деп атап өтті CAF бизнес конференциясының спикері.

Ассортиментке қатысты мәселенің шешімі ретінде сарапшы сауда желілерінде жеке белгілердің (PLs) пайда болғанын жариялады, алайда, оның айтуынша, қазақстандық тұтынушы брендтерге қатты байланған, ал жеке этикеткаларды қолдану тәжірибесі игерілген және баяу енгізілді.

Сатып алушылардың жарнамалық тәуелділігі

«Біз екі жақты жағдайды көріп отырмыз. Өнім ассортименті қысқарған сайын, тапшылықтар да артып келеді, демек, көптеген жеткізушілер өз брендтерін дамытуға аз қаржы жұмсайды. Ал бұл жарнамалық тауарлардың азаюының нәтижесі. Сонымен қатар, тұтынушылар тарапынан, керісінше, жарнамалық тауарларға сұраныстың артуы байқалады. Өйткені, өкінішке орай, бүгінде тұтынушылардың тауар сатып алу мүмкіндігі төмендеп барады. Бұрын біз тұтынушылардың бөлшек сауда желісіне әдеттен тыс барғанын байқадық, бірақ қазір олар алдымен қорлар туралы ақпаратты тексереді, содан кейін қайда бару керектігін таңдайды», деді спикер.

Сөз барысында сонымен қатар соңғы кездері сатып алушыларға ыңғайлы болу үшін бір ресурс үшін ағымдағы жеңілдіктер туралы ақпарат жинайтын әртүрлі агрегаторлардан көптеген ұсыныстар түсіп жатқаны айтылды.

Баға болжамдары

Орталық Азия сән бизнес-конференциясының сарапшысы бағаның өсуі туралы айта отырып, айтарлықтай жылдам өзгерістерді болжайды: «Бізде импорты айтарлықтай жоғары тауарларға санкциялық шектеулер әсер еткенін көріп отырмыз. Бұл баяғы химия, азық-түлік емес, кондитерлік өнімдер, алкоголь, шай, кофе. Бұл біздің еліміз үшін дәстүрлі жоғары тәуелді тауарлар. Және олардың бағасы бүгінде үнемі өсіп жатқаны анық. Өйткені сол элиталық алкогольді, шай мен кофені жергілікті өндіріспен алмастыра алмайды.

Сөредегі баға инфляцияға, шикізат құнының және валюта бағамының өзгеруіне байланысты үнемі өсіп отырады. Көбіне импортқа тәуелді болғандықтан жергілікті тауарлар да өсіп келеді. Мұның бәрі, әрине, азық-түлік тауарларының өзіндік құнынан көрінеді. 2022 жылдың қыркүйек-қазан айларында қазақстандықтар бағаның жаңа өсуін сезінеді деп ойлаймын».

Бұл ретте CAF бизнес-конференциясының сарапшысы өз сөзінде мемлекеттік реттеудің қатайтылғанын атап өтті. Атап айтқанда, маман президент тапсырмасына қарамастан, ірі бизнес өкілдеріне қаңтар оқиғасы кезінде келтірілген залал әлі өтелмегенін тілге тиек етті: «Біз қауымдастық ретінде салық кодексіне өзгерістер енгізуді ұсындық. бұл залалды салық арқылы өтеуге болады. Бұл түзетулердің барлығы Президент Әкімшілігімен, Премьер-Министр Кеңсесімен келісілді, бірақ сөзбе-сөз жұмыс тобы жұмысының соңғы күнінде Премьер-Министр Кеңсесінің атынан біздің түзетулер алынып тасталды. Нәтижесінде олар бұл мәселеге кейінірек, қыркүйекте қайта ораламыз деп уәде берді. Біз күтеміз, бірақ сонымен бірге бұл жағдайдың басты мәселесі деп есептейміз: шын мәнінде, сауда желілері қаңтар айында талан-таражға түскен. Көбінесе өз бетінше қалпына келтірілді. Сосын мемлекет келіп: «Сізді тонаған тауар мен сома бойынша, қолданыстағы барлық ережелерге сәйкес, енді ҚҚС төлеуіңіз керек» деді.

Бөлшек сауданы дамыту үшін не қажет?

Бөлшек сауданы қолдау және дамыту ретінде CAF бизнес-конференциясының спикері Елбегі Әбдиев бір ғана шешімді көреді: «Заманауи форматтарды дамыту, инвестициялық жобаларды жүзеге асыру тізіміне сауданы қосу. Шағын және орта бизнесті, отандық өндірісті дамытудың бірден-бір жолы олардың қызметін қосымша реттеу екенін көріп отырмыз. Қазір, мәселен, ШОБ субъектілерін мемлекеттік тексеруге мораторий енгізілді. Бұл мораторийді ұзарту мәселесі қарастырылуда.

Біздің ойымызша, ірі сауда желілері, соның ішінде сән-салтанаты, қазіргі жағдайда одан әрі дами алады, бірақ азық-түлік бөлшек саудасы мүлдем дамымайды. Қазір еліміздің батысында және солтүстігінде сауда желілерінің саны өте көп, бірақ жаһандық деңгейде дүкендер саны бойынша тек екі сауда желісі дамып жатқанын көріп отырмыз. Сәнді бөлшек сауда тұрғысынан алғанда, біз бизнес нысандарының өсуі жалғасады және ең алдымен жалпы Қазақстандағы сауда орталықтарының дамуына байланысты деп есептейміз. Өркениетті саудаға бағытталған бұл қозғалыс Қазақстанның барлық қалалары мен облыстарында қарқын алуда», - деп түйіндеді CAF бизнес конференциясының сарапшысы.