2020 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша банк секторының активтері 28,7 трлн теңге болды және 2020 жылғы I-тоқсанда 7%-ға өсті
2020 жылғы I-тоқсанның қорытындылары бойынша банк секторындағы жағдай тұрақты және 2020 жылдың басымен салыстырғанда банк активтерінің 7,0%-ға өсуімен ерекшеленді.
Банк секторы активтерінің өсуі екінші деңгейдегі банктердің несие портфелінің 3,5%-ға 15,3 трлн теңгеге дейін ұлғаюына, сондай-ақ басқа банктердегі және Ұлттық Банктегі коршоттарда және салымдарда қалдықтардың, оның ішінде валюталық активтерді қайта бағалау есебінен ұлғаюына негізделді.
Қарыздар портфелінің ұлғаюы жеке тұлғалар бойынша қарыздардың 3,2%-ға, оның ішінде тұтынушылық қарыздардың 2,8%-ға және ипотекалық қарыздардың 4,4%-ға өсуі есебінен орын алды.
Бұл ретте, заңды тұлғалардың қарыздары 4,7%-ға өсті, бұл негізінен валюталық қарыздарды қайта бағалауға байланысты болды. ШОБ субъектілеріне қарыздар 2,4%-ға ұлғайды.
Несие портфелінің құрылымында 90 күннен астам мерзімі өткен берешегі бар қарыздардың үлесі несие портфелінің 8,9%-ын немесе 1 365,1 млрд теңгені құрады. Мұндай қарыздарды провизиялармен өтеу 79%-ды құрайды.
Бұл ретте мерзімі өткен берешектің құрылымында негізгі өсу жеке тұлғалар және ШОБ субъектілері бойынша 1 – 30 күн аралығында байқалады, бұл осындай қарыздар бойынша төлемдерді кейінге қалдыру бойынша шараларды іске асыруға байланысты.
Айта кетейкі, ағымдағы жылғы 4 мамырдағы жағдай бойынша 1 777 116 адам 247,1 млрд теңге сомаға немесе жеке тұлғалардың - барлық қарыз алушылардың 33,5%-ы, сондай-ақ 11 824 ШОБ субъектісі 151,6 млрд теңге сомаға немесе ШОБ субъектілері - қарыз алушылардың 45,1%-ы төлеу мерзімін кейінге қалдырды.
Екінші деңгейдегі банктерде шамамен 13 трлн теңге немесе 44% активтерді құрайтын өтімділіктің айтарлықтай қоры бар, оны шамамен 10 трлн теңгесі өтімділігі жоғары активтерге (мемлекеттік бағалы қағаздар, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне талаптар және т.б.) тиесілі. Бос өтімділіктің тиісті көлемі банктерге өз міндеттемелеріне толық мөлшерде қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.
Міндеттемелер тарапынан, тұтастай алғанда 2020 жылдың басынан бері халық және кәсіпорындар салымдарының ұлғаюы 6,6%-ды құрады, бұл негізінен шетел валютасындағы салымдарды қайта бағалаумен байланысты болды. Міндеттемелер құрылымында банк секторын қорландырудың негізгі көзі клиенттердің салымдары болды, олар банктердің жиынтық міндеттемелерінің 76,9%-ын құрайды.
Капитал жеткіліктілігінің коэффициенттері ең төменгі реттеу талаптарынан айтарлықтай жоғары деңгейде қалыптасты. Негізгі капитал жеткіліктілігінің коэффициенті (к1-1) – 19,5% (ең төмен деңгей1 – 7,5% болған кезде, жүйе құраушы банктер үшін – 9,5%), меншікті капитал жеткіліктілігінің коэффициенті (к2) – 24,6% (ең төмен деңгей¹ – 10% болған кезде, жүйе құраушы банктер үшін – 12%).
Банктер активтерінің рентабельділігі (ROA) 2020 жылғы I тоқсанда 4,25% (2019 жылғы 1-тоқсанда– 1,51%), капиталдың рентабельділігі (ROE) – 32,78% (2019 жылғы 1-тоқсанда – 12,26%) болды.
Сонымен қатар 2020 жылғы I тоқсанда экономиканың жекелеген салалары және халықтың кірістері мұнай бағасының төмендеуі және COVID-19 пандемиясының таралуы сияқты сыртқы күйзелістердің ықпалына ұшырады.
Экономика бастан кешіріп отырған күйзеліс халықтың және экономика субъектілерінің төлем қабілетін төмендетуге, ал оның, өз кезегінде, банктердің кредит портфелі сапасының және кірістерінің төмендеуіне әкеп соғары анық. Мұндай жағдайда сыртқы күйзелістерді іске асыру салдарынан туындайтын қосымша зиянды сіңіру үшін банктердің дайын болуы жүйелік тұрғыдан маңызды болып табылады.
Агенттік контрциклдік қадағалау саясатын жүргізу аясында 2020 жылғы 30 наурыз – 30 қыркүйек аралығындағы кезеңде капиталға және банктердің өтімділігіне қысымды азайтуға бағытталған уақытша пруденциялық реттеу шараларын енгізді.
Агенттіктің бағалауы бойынша, бұл шаралар екінші деңгейдегі банктердің 168 млрд теңге мөлшеріндегі капиталын экономиканы кредиттеуге босатуға мүмкіндік берді.
Екінші деңгейдегі банктерде, сондай-ақ 561 млрд теңге мөлшерінде капиталдың консервациялық буферінің қоры бар, бұл реттеушілік жеңілдіктердің салдарынан банктердің босаған капиталымен бірлесіп сыртқы күйзелістердің банктердің балансына теріс әсерін жоюға және экономиканы кредиттеуді қолдауға мүмкіндік береді.
Бұдан басқа, Агенттік Ұлттық Банкпен бірлесіп, банк секторының теріс күйзелістердің әсеріне сезімталдығын бағалау бойынша жүйелі және жеке деңгейде жұмыс жүргізеді. Күйзелістердің макрокөрсеткіштерге және банк секторының көрсеткіштеріне, оның ішінде активтер сапасының және капитал жеткіліктілігі болжамына әсерінің стресс-сценарийлері әзірленді.
Агенттік Ұлттық Банкпен бірлесіп дағдарыстың қаржылық тұрақтылыққа әсерін төмендету бойынша шаралар әзірлеуде, аталған шаралар экономикадағы жағдайдың дамуына қарай іске асырылатын болады және ұзақ мерзімді перспективада банктердің қаржылық орнықтылығын сақтауға бағытталады.
Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі қаржы секторының жай-күйі мен оның дамуы жөніндегі ресми ақпаратты негізге алуды ұсынады.