Қазақстан үкіметі КСРО кезінде құпия болып келген индий, скандий, ванадий, таллий, галий және басқа да сирек меиалдарының және сирек жер металдарының кен орындары туралы ақпаратты ашады, деді Премьер-Министр Олжас Бектенов.

«2023 жылдың желтоқсанында барлық ӨМ және сирек металдар  мен сирек жер металдарының баланстық резервтері туралы ақпаратты құпиясыздандыру бойынша жұмыс жүргізілді. Осылайша, бүгінде Индустрия және құрылыс министрлігінің мемлекеттік құпиялардың ведомстволық тізбесіне сирек металдар мен сирек жер металдарының кейбір баланстық қорларын (индий, скандий, ванадий, таллий, стронций, галлий және сирек жер) алып тастау бойынша өзгерістер енгізілуде», — деді Премьер-Министр. Бұл туралы министр депутат сауалына жауап берді.

Бектеновтың айтуынша, 2021 жылы литий, тантал, ниобий және басқа элементтердің баланстық қоры туралы ақпаратты құпиясыздандыру бұл салаға инвестиция тартуға мүмкіндік берді. Жер қойнауын пайдаланушылар геологиялық зерттеуге және металл өндіруге белсене араласады.

Бектенов немістің HMS Bergbau AG компаниясы қазақстандық Qazaq Lithium компаниясымен (CREADA CORPORATION-ға тиесілі) Шығыс Қазақстан облысында литий кен орындарын игеру бойынша бірлескен жобаны жүзеге асырып жатқанын еске салды.

Қазіргі уақытта энергетика, көлік, цифрлық инфрақұрылым және сумен жабдықтау және канализация инфрақұрылымы бағыттарын қамтитын ұлттық инфрақұрылым жоспарының (ҰИП) жобасы әзірленуде. Жоспар кен орындарын игерудегі бөгеттерді жою үшін көлік және энергетикалық желілерді дамытуды көздейді. Атап айтқанда, инвестициялық бағдарламалар аясында өңірлік электр желілері кәсіпорнымен бірлесіп, кен орындарына электр жеткізу желілерін тарту жоспарлануда.

Сондай-ақ жобалардың маңыздылығына қарай теміржол желілерін салу жоспарлануда. Тиісті жұмыстар 2029 жылға дейін жүргізіледі.

Сонымен қатар, Премьер-Министрдің айтуынша, инвесторлардың геологиялық ақпаратқа қолжетімділігін қамтамасыз ету және жер қойнауын пайдаланудағы бизнес-процестерді автоматтандыру мақсатында 2023 жылдың маусым айында минералs.gov.kz жер қойнауын пайдаланушыларға арналған бірыңғай платформа пайдалануға берілген. Ол онлайн режимінде мемлекеттік қызметтерді көрсетеді, оның ішінде қатты пайдалы қазбаларды барлауға және өндіруге лицензиялар беру бар. Платформа қазірдің өзінде 2577 барлауға және қатты пайдалы қазбаларды өндіруге 148 лицензия берді.

Биыл жыл соңына дейін тағы 12 функцияны цифрландыру жоспарлануда, оның ішінде кең таралған пайдалы қазбаларды өндіруге лицензия беру, жер қойнауын геологиялық зерттеу, жер қойнауы кеңістігін пайдалану, лицензиялау режиміне көшу, геологиялық ақпаратты экспорттау және т.б. Сонымен қатар, инвесторларды тарту мақсатында e-qazyna.kz платформасында қатты пайдалы қазбаларды барлау және өндіру бойынша аукциондар өткізілді, оған қол қою бонусының жалпы сомасы 3,5 млрд теңгені құрады.

Бектенов 2024 жылы бюджеттік қаржыландыруды пайдалана отырып, 2 млн шаршы шақырым аумақты геологиялық-геофизикалық барлауды қамтамасыз ету және геологиялық ақпаратқа ашық онлайн қолжетімділікті дамытуды жалғастыру жоспарланып отырғанын атап өтті. Премьер-Министр әлеуетті инвесторлар үшін геологиялық барлау және тау-кен өндіру жұмыстарын ынталандыру мақсатында Қазақстанда сирек металдар және сирек жер металдарын өндіруге салық мөлшерлемелері 1%-дан 7,8%-ға дейінгі аралықта – барлық пайдалы қазбалар арасындағы ең төменгі шегінде белгіленгенін еске салды.

Атап айтқанда, пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық мөлшерлемелері: галий – 1%, графит – 3,5%, қалайы – 3,9%, ванадий – 5,2%, индий – 6%, платина, палладий – 6,5%, теллур – 7%, литий, ниобий – 7,7%, сурьма, висмут, кобальт, магний және тантал – 7,8%.

Парламент Сенаты Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы Андрей Лукин Премьер-Министр Олжас Бектеновке жолдаған сауалында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев айтқан «жаңа мұнайдың» кеңестік кезеңде құпияланғанын, енді соны ашу керектігін айтты.

Сирек меиалдар және сирек жер металдары бірқатар дамыған елдер үшін маңызды шикіза, оюоларға сұранысты артты. 2040 жылға қарай маңызды шикізатқа әлемдік сұраныс төрт есеге өседі деп күтілуде.

«Дүниежүзілік банктің бағалауы бойынша Қазақстанда құны 46 трлн доллардан асатын бес мыңнан астам ашылмаған депозит бар. Қазақстанда, Қазақстанның металл өндірушілері қауымдастығының мәліметі бойынша, сирек жер металдарын құрайтын 12 жаңа учаскені, әсіресе Шығыс Қазақстан облысындағы Қара-Аяк және Мунча сияқты учаскелерді зерттеу жұмыстары жүргізілуде», — деді Лукин.

Қазақстанның минералдық ресурстарының мемлекеттік балансында бериллий, висмут, вольфрам, галий, гафний, германий, индий, кадмий, литий, ниобий, селен, скандий, таллий, тантал, теллур, цирконий, осмий, рений, ванадий, рений, ванадий, -иттрий тобы.

Сенатор бүгінде әлемдегі ең танымал сирек жер металдарының бірі литий екенін еске салды. Ол Қазақстанның алты кен орнында - Юбилейное, Верхне-Баймурзинское, Бакенный, Ахметкино, Медведка, Ахмировское кен орындарында көрсетілген.

Геология ғылымдары институтының мәліметінше, Қазақстанда сирек жер элементтері Құндыбай титан-сирек жер кен орнында, Жанет, Оңтүстік Жауыр, Көктенкөл, Жоғарғы Еспе, Қарасу сирек металл кен орындарында, сондай-ақ Қаратау фосфоритінде кездеседі. массив. Сонымен қатар, уран кен орындарында мұндай металдардың айтарлықтай көлемі бар.

«Қымбат металдар қатарында жасанды түрде алынған сирек жер металдары да бар, қымбат металдардың ішінде осмий-187 көп емес. Ашық деректерге сәйкес, Осмий-187 элементінің бір граммы 10 мыңнан 200 мың долларға дейін болуы мүмкін, Қазақстан табиғи шикізаттан алынған Осмий-187 моноизотопының жалғыз өндірушісі және ұстаушысы екенін атап өткен жөн. Металл Жезқазған мыс кендерін өңдеу кезінде пайда болған қалдықтардан алынады», — деді депутат.

Оның айтуынша, Қазақстанда сирек және сирек жер металдарын өндіруге қызығушылық артқанымен, бұл салада бірқатар проблемалар бар. Соның бірі – тау-кен өндіру және өңдеу технологияларын экологиялық таза әрі үнемді болатындай етіп жетілдіру қажет. Тағы бір мәселе – кен орындарын игеруге инвестиция тарту және технологиялар трансферті.

Үкімет сирек және сирек жер металдар өнеркәсібін дамытудың 2024-2028 жылдарға арналған кешенді жоспарын бекітті. Қазақстанның сирек және сирек жер металдарын игеруді ұлғайту бойынша айтарлықтай әлеуеті бар, шетелдік инвесторларды тарту бойынша белсенді жұмыс істейді. Лукиннің айтуынша, бұл жолда табысқа жету үшін үкімет ол ұсынған бірқатар шараларды қабылдауы керек.