Бюджет шығындарының айқын бөлігі әлеуметтік салаға бөлінгені байқалады. 2021 жылдан 2024 жылға дейін өсім экономиканың нақты секторына жұмсалатын шығындарды бір мезгілде 1,7 трлн теңгеге қысқарта отырып, 2,1 трлн. тг құрайды, деді Ақ жол партиясының төрағасы Азат Перуашев.
"Бұл тәсіл жұмсалған қаражаттың орнын толтыру тұрғысынан сұрақтар туғызады. Әлеуметтік шығындар - бұл бюджеттің кіріс бөлігіне қайта ағым тудырмайтын бір жақты қаражат. Сондықтан өнеркәсіпті, АӨК, құрылысты, «Бизнестің Жол картасын», «Қарапайым заттар экономикасын» және т.б. қаржыландыруды күрт (4 есе!) қысқарту үшін елдегі нақты сектордың өз бетінше кіріс өндіре алатындай нығайғанына сенімді болу керек. «Үкімет осыған сенімді ме?» деген заңды сұрақ туындайды", деді депутат.
Сонымен бірге, әлеуметтік салада шығындардың артуы, ең алдымен, жалақының өсуімен байланысты болғандықтан, айналыстағы ақша массасы тауар массасына сәйкес келуі керек деп санаймыз. Ақша мен тауар массасының балансын бұзу инфляциялық процестердің сөзсіз салдары болып табылады.
Оның айтуынша, импортқа тәуелділік жағдайында инфляция әрдайым девальвациялық процестермен толықтырылады, бұл қазір Ресеймен саудада байқалады, оны Ұлттық банк төрағасы жақында «инфляция импорты» деп атады.
"Біздің шенеуніктер жыл сайын қайта-қайта түсетін бұл тұзақтан шығудың бір ғана жолы бар: «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы бағытталған тұтынушылық тауарлардың өзіндік өндірісін дамыту. Ал Үкімет бұл бағдарлама және «Бизнестің жол картасы» бағдарламасы бойынша керісінше, іске қосылған жобалар бойынша 64 млрд. теңгені қысқарта отырып, импорттың ұлғайғанын қалайды", деді Перуашев.
«Ақ жол» демократиялық партиясы он жыл бойы Ұлттық қор қаражатымен тым еркін қарым-қатынасты шектеуге шақырып келуде.
Биылғы жылдың бірінші жартыжылдығында Ұлттық қорға түсімдер 3 есеге қысқарды (2020 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда), дегенмен биылғы жылы мұнай бағасы көптеген жылдармен салыстырғанда рекордтық көрсеткішке жетті.
"Есеп комитетінің ақпараты бойынша, ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында Ұлттық қордың шығыстарының көлемі түсімдерден асып түсті. Біз өзге адамдардың, яғни, әлі өмірге келмеген ұрпақтың ақшасын жұмсап жатырмыз".
Бұдан басқа, 2022 жылы Ұлттық қордың жинақтары ЖІӨ-нің 30%-на, төмендемейтін шекті мөлшеріне жақындайды, ал 2023-24 жылдары олар осы шектен де асып кетуі мүмкін деп болжануда.
Ұсынылған үш жылдық бюджетте Ұлттық қордан берілетін трансферттер сомасын кезең-кезеңімен төмендету қарастырылған (2 трлн 950 млрд теңгеден 2 трлн 400 млрд теңгеге дейін). Алайда, бюджеттің жыл сайынғы нақтылануы кезінде бұл сома екі есеге дерлік ұлғаяды (мәселен, 2021 жылға нысаналы трансферт мөлшері 850 млрд. теңгеге ұлғайтылды, дегенмен бастапқыда бюджетте 1 трлн. теңге бекітілген). Бұл ретте, Есеп комитетінің тексерулерінің нәтижелері бойынша 1 трлн теңге бюджет қаражатының тиімсіз пайдаланылғаны анықталды.
"Біз Ұлттық қордың төмендемейтін қалдығы шеңберінен шығу болжамын үкіметтің жоспары немесе «мақсаты» ретінде емес, жол берілмеуі тиіс ағымдағы үрдістерді сарабдал және алаңдатарлық бағалау ретінде қабылдау керек деп үміттенеміз", деді депутат.
Мемлекеттік қарыз бойынша да осыған ұқсас жағдай орын алады деп болжануда, яғни, мемлекеттік қарыз 2024 жылға қарай бюджет саясаты тұжырымдамасында рұқсат етілген ЖІӨ-нің 27%-ның орнына шамамен 32% мөлшерінде болады күтіледі.
2026 жылға қарай үкіметтің қарызы 2020 жылға қарағанда 2 есе көп, 32 трлн. теңгеге дейін жетеді деп күтілуде (16,6 трлн. тг)
Бюджет кірістерінің 15% лимитінде мемлекеттік қарызға қызмет көрсету келесі жылғы 22%-дан 2024 жылы 30%-ға дейін өседі.
Осыған байланысты, «Ақ жол» демократиялық партиясы Ұлттық қордың қаражатын басқаруды реттейтін нормативтік құжаттарды, сондай-ақ мемлекеттік қарызды тарту және өтеу тәртібін қайта қарау қажет деп санайды.
Егер Үкімет бұл теріс болжамдарды алдын-ала ескерту ретінде және осындай оқиғалардың алдын-алу үшін күш-жігерді жұмылдыру мақсатында жасаса, біз осы бағыттағы іс-қимыл жоспарын ұсынуды сұраймыз.
Жалпы, «Ақ жол» демократиялық партиясы парламентте бюджетті ғана емес, оның жұмысын жұмсалған қаражат бойынша емес, нақты міндеттерге қол жеткізу бойынша бағалау үшін Үкіметтің ұқсас кезеңге арналған іс-қимыл бағдарламасын да қарауды және бекітуді ұсынады.
Егер индикаторлардың мұндай ауытқулары дағдарыстан кейінгі қалпына келтіру жағдайында қауіпті емес және еңсерілмейтін болып саналса, онда бұл құжаттарды қайта қарау аясында Үкіметке оның саяси жауапкершілігіне үлкен икемділік беру қажет.
"Мен өз сөзімде заң жобасының кемшіліктеріне оның жағымды жақтары жоқ болғандықтан назар аударған жоқпын. Әрине, оның оң жақтары да бар, олар туралы Үкіметтің баяндамашылары егжей-тегжейлі айтып берді. Бұл бюджеттің басты артықшылығы - оның әлеуметтік сипаты, адамдардың өмірін жақсартуға бағытталуы", деді депутат.
"Құжатқа қатысты айтылған барлық сынға қарамастан, біз қазіргі ахуалдың экономика үшін, ең алдымен, миллиондаған азаматтарымыз үшін күрделілігін түсінеміз.
Бизнеске немесе адамдарға артықшылық беру арасында таңдау жасау кезінде прагматик болуға тура келеді.
Республика Конституциясында мемлекеттің ең жоғары құндылығы адам болып табылады делінген. Осыған сәйкес, ұсынылған бюджет адамдардың табысын және қоғамдағы өмір сүру сапасын арттыруға басымдық береді.
«Ақ жол» фракциясы бұл ұстаныммен келісуге мәжбүр.
Бірақ біз сондай-ақ Үкіметтің назарын азаматтардың кірістерін инфляциямен және жалақыны арттыру әдістерімен айла-шарғы жасау тәуекелдеріне аударуыңызды сұраймыз. Осы бюджетті іске асыру кезінде халық табысының өсуін бірінші болып жұтуға дайын монополистердің тұтыну бағаларының, әсіресе тарифтерінің тұрақтылығын қамтамасыз ету қажет", деді депутат
Екінші мәселе - жалақы мен табыстың өсуі әрбір бюджеттік қызметкерге, әр ауылдың ең төменгі лауазымдағы адамдарына жететініне кепілдік берілуі керек.
Жоғарыда аталғандарды ескере отырып, «Ақ жол» фракциясы «2022-2024 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» заң жобасын қабылдау мүмкін деп санайды және әріптестерін осы құжатты қолдауға шақырады.