Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі 2021 жылдан 2023 жылдың бірінші жартыжылдығына дейінгі кезеңге ипотекалық тұрғын үйді несиелендіру нарығына талдау жүргізді.
«Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу қызметі бір жерге шоғырланған және бәсекелестік жоқ», - делінген агенттік есебінде.
Талдау көрсеткендей, Отбасы Банкі, ЦентрКредит банкі, Bereke Bank және Freedom Bank мемлекеттік бағдарламалар аясында ипотекалық несиелендіру нарығында тұрақты жұмыс істейді және нарықты шоғырландырып алған.
«Сонымен бірге Отбасы Банкі мемлекеттік бағдарламалардан тыс ипотекалық несиелендіру нарығында үстем жағдайға ие, яғни бұл нарықты бақылауға және жалпы жағдайларға айтарлықтай ықпал ету мүмкіндігіне ие», — деп хабарлайды агенттік.
Нарықтағы бәсекелестікті арттыру үшін Агенттік бірқатар шараларды қабылдауды ұсынады. Біріншіден, қарыз алушының әлеуметтік жағдайына назар аудара отырып, ипотекалық несиелерді мақсатты субсидиялауды енгізу.
«Ипотекалық несиені субсидиялау банктерді айналып өтіп, тікелей қарыз алушыларға бағытталуы керек. Банктер тек нарықтық мөлшерлемелерді ұсынуы керек және бір-бірімен бәсекелесуі керек», — деп санайды агенттік.
Бүгінгі таңда мемлекеттік ипотекалық бағдарламаларға қатысатын барлық банктер субсидияланатын мөлшерлемеге байланысты бірдей шарттарға ие, бұл олардың арасында бәсекелестіктің болмауына әкеліп соқтырады, деп есептейді агенттік.
Екіншіден, агенттік тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін мақсатты депозиттер ашу үшін Бірыңғай зейнетақы зейнетақы қорынан төленетін біржолғы зейнетақы төлемдерін пайдалануға рұқсат беруді ұсынады. Бұл, агенттік мәліметінше, азаматтарға кез келген банкте неғұрлым тиімді шарттармен ақша жинақтау мүмкіндігін береді.
Үшіншіден, Салық кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу және жалақыдан тұрғын үй қарызы бойынша сыйақыны өтеу сомасы бөлігінде ипотекалық қарыз алушылар үшін жеке табыс салығын азайту ұсынылады.
Төртіншіден, агенттік бастапқы жарнаға мемлекеттің қатысу механизмін енгізу қажет деп санайды. Осылайша, мемлекет әлеуметтік жағынан осал санаттағы адамдарға бастапқы жарнаға несие бере алады. Содан кейін банк тұтынушыға үйдің қалған құнына екінші несие береді.
Алдымен қарыз алушы банкке ипотекалық төлемдерді төлейді, содан кейін ғана бастапқы жарна сомасын мемлекетке қайтарады. Бұл ретте бастапқы жарна бойынша несие мөлшерлемесі банктің ипотекалық ставкасынан айтарлықтай төмен болуы керек, деп хабарлайды агенттік.
Бесіншіден, Агенттік аралық және алдын ала несиелердің үлесін азайтып, Отбасы Банкін нарықтың коммерциялық сегментінен шығару қажет деп санайды (бүгінгі күні ол мемлекеттік бағдарламалардан тыс жұмыс істей алады).
Алтыншыдан, агенттік мемлекеттік ипотекалық бағдарламалар шеңберінде тұрғын үйге тұрақты баға белгілеу қажет деп санайды.