Мәжілістің жалпы отырысында «2022-2024 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» заң жобасын талқылау кезінде қаржы министрі Ерұлан Жамаубаев бюджеттің әлеуметтік салаларға басымдық беруі жалғаса беретінін айтты.
Министр мәліметінше, үш жылдық кезеңде әлеуметтік сала жұмсайтын ақша 26,7 трлн теңгені құрайды. 2022 жылмен салыстырғанда биыл оның деңгейі 643,2 млрд теңгеге ұлғая отырып, 8,1 трлн теңгеге жетеді.
«Бюджеттің жалпы көлеміндегі шығыстардың үлесі келесі жылы 50,8%-ға дейін өседі. Шығындар көлемінің көп бөлігі азаматтарды әлеуметтік қамсыздандыру мен оларға көмек көрсетуге бағытталған. Денсаулық сақтау жүйесін дамытуға арналған шығыстар 2022-2024 жылдары 5,7 трлн теңгені, оның ішінде 2022 жылға 1,8 трлн теңгені құрайды. Осы қаражат аясында медицина қызметкерлерінің еңбекақысын ұлғайту көзделген», - деді Ә. Ерғалиев.
Оның сөзіне қарағанда, білім және ғылым жүйесін дамытуға 3 жылға 7 трлн теңге, оның ішінде 2022 жылға 1,8 трлн теңге көзделген. Бұл биыл бөлінген қаражаттан 477,1 млрд теңгеге артық.
«Экономиканың нақты секторын қолдауға және дамытуға арналған шығындар орта мерзімді кезеңде 3,6 трлн теңгені, оның ішінде 2022 жылға 2 трлн теңгені құрайды. Осы бағыт аясында барлық мемлекеттік бағдарламаларды іске асыруға шығыстар көзделген. Олар біртіндеп ұлттық жобаларға ұласатын болады», - деді министр.
Заң жобасын талқылау барысында бірқатар түзету енгізілді. Түзетулердің бірінші блогы Мемлекет басшысының биылғы 1 қыркүйектегі Жолдауын қаржылық қамтамасыз етуге бағытталған. Мәселен, 2022 жылға азаматтық қызметшілердің жекелеген санаттарының еңбекақыларын көтеруге 143,4 млрд теңге сомасында қаражат көзделген.
Түзетулердің екінші блогы депутаттардың бастамашылығы бойынша халықтың өмір сүру сапасын арттыруға және өңірлерді дамытуға бағытталған. Осылайша, «Ауыл – ел бесігі» жобасын іске асыруға, ауылдық елді мекендерді таза ауыз сумен, су бұру қызметтерімен қамтамасыз етуге, сондай-ақ тұрғын үй-шаруашылығын дамытуға қосымша қаражат көзделген.
2022 жылы өңірлерге республикалық бюджет қаражаты есебінен шамамен 4,7 трлн теңге бөлінетін болады. Бұл жалпы бюджет шығыстарының 29,3%-ын құрайды.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мәліметінше, халықты әлеуметтік қолдау жөніндегі белсенді шаралардың арқасында 2001-2020 жылдар кезеңінде Қазақстанда кедейлік деңгейі, яғни табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі 46,7%-дан 5,3%-ға дейін төмендеді.
Мемлекет басшысының 2019 жылғы 2 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру үшін 2020 жылдан бастап қолданыстағы АӘК беру жүйесі түзетілді. Басты бағдар еңбекке ынталандыру, аз қамтылған азаматтардың табыстарын есепке алуға және мемлекеттік қолдау мөлшеріне қатысты ашықтық пен әділдікті қамтамасыз ету болды.
Енгізілген шараларды іске асыру кешенде жүзеге асырылады, мемлекеттік қолдау мыналарды қамтиды:
- көп балалы аналарды қолдау;
- жаңғыртылған АӘК;
- кепілдік берілген әлеуметтік топтама.
АӘК көрсетудің жаңа тәсілдері:
- 4 және одан да көп кәмелетке толмаған балалары бар көп балалы отбасыларға табысына қарамастан 46 760 теңгеден (4 бала) 186 688 теңгеге (16 бала) дейін сараланған мөлшерде төленетін мемлекеттік жәрдемақы енгізілді. Бұл ретте АӘК шеңберінде балаларға белгіленген төлемдер алынып тасталды.
2021 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша бұл жәрдемақыны орта есеппен 443,5 мың отбасы жалпы сомасы 210,2 млрд теңгеге алды.
- Атаулы әлеуметтік көмек көрсетудің қолданыстағы жүйесі жаңғыртылды:
- тоқсан сайынғы АӘК тағайындау қайтарылды;
- АӘК еңбекке қабілетті алушыларға қойылатын талаптар күшейтілді, яғни олар жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің ұсынылған белсенді шараларынан бас тартқан жағдайда, АӘК алу құқығын отбасының барлық мүшелері жоғалтады;
- учаскелік комиссиялар институты күшейтілді. Олардың қызметінің тиімділігін арттыру үшін отбасының материалдық жағдайына тексеру жүргізу мерзімі 3 күннен 7 күнге дейін ұзартылды.
«Ағымдағы жылдың 1 қазанына АӘК 189 мың отбасына немесе 903,9 мың адамға тағайындалды, оның ішінде шартсыз ақшалай көмек – 129,2 мың адам немесе барлық АӘК алушылардың 14,3% - ы (35,7 мың отбасы), шартты ақшалай көмек – 774,7 адам немесе 85,7% (153,3 мың отбасы).
Шартты ақшалай көмек алатын еңбекке қабілетті АӘК алушылар санынан (252,5 мың адам) жұмыспен қамтылғандар мен жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына тартылғандар саны 176,6 мың адамды немесе 69,9% – ды құрады», – деп хабарлайды Асқар Ниязов.
- Оқу орны бойынша тегін тамақтануды, қалалық қоғамдық көлікте жеңілдікпен жол жүруді, мектеп формасымен және керек – жарақтармен қамтамасыз етуді, мектеп жасына дейінгі балалар үшін азық – түлік жиынтықтарымен және гигиеналық керек-жарақтармен қамтамасыз етуді көздейтін 1 жастан 18 жасқа дейінгі аз қамтылған отбасылар қатарындағы балалар үшін кепілдік берілген әлеуметтік топтама (бұдан әрі – әлеуметтік топтама) енгізілді.
Ағымдағы жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша әлеуметтік топтама алушылардың саны 450,3 мың баланы құрады, оның ішінде 1 – ден 6 жасқа дейінгі балалар – 230,5 мың, мектеп жасындағы балалар – 219,8 мың.
Жалпы, республика бойынша 2021 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша 55,4 млрд теңге төленді, оның ішінде АӘК – 47,2 млрд теңге, әлеуметтік топтама – 8,2 млрд теңге.
«Еңбекке ынталандыруға және табысы аз отбасылардың өмірлік қиын жағдайды еңсеруіне бағытталған енгізілген шаралар АӘК алушылар санын 2,3 есеге – 2019 жылғы 2 млн 177,2 мың адамнан 2020 жылы 936,2 мың адамға дейін төмендетуге мүмкіндік берді.
Жалпы, жаңа тәсілдер табысы аз азаматтарға көмек көрсетудің атаулылығын, ашықтығын және әділдігін қамтамасыз етуге мүмкіндік берді және оларға еңбекке жаңа ынталандыру береді», – деп түйіндеді Асқар Ниязов.