ҚР Үкіметінің отырысында ҚР Ұлттық банкі төрағасының орынбасары Берік Шолпанқұлов қыркүйек айының соңында Қазақстанда іскерлік белсенділік индексі төмендеп, теріс аймаққа өтіп, 49,0 болғанын айтты. Ең көп әлсіреу құрылыста байқалды, бұл көрсеткіш 48,5-ке дейін төмендеді.

«Бизнес климатының индексі де аздап төмендеді, бірақ көрсеткіш оң күйінде қалып отыр. Қазіргі бизнес жағдайын бағалау жақсарды, бірақ болашақ бизнес жағдайларына деген оптимизм азайды», - деп атап өтті спикер.

Шолпанқұловтың айтуынша, жылдық инфляция жетінші ай қатарынан төмендеп келеді.

«Қазіргі деңгей – 11,8%. Жылдық инфляцияның бәсеңдеуі қалыпты қатаң ақша-несие саясаты мен 2022 жылға арналған жоғары базаның біртіндеп сарқылуы, жаһандық инфляциялық қысымның және өндіріс шығындарының төмендеуі жағдайында орын алады. Инфляция құрылымында барлық құрамдас бөліктердің жылдық өсу қарқыны баяулауды көрсетті», - деді.

Айлық инфляция да 0,6%-ға дейін баяулады. Дегенмен, оның өсу қарқыны әлі де тарихи орташа көрсеткіштерден айтарлықтай жоғары.

Азық-түлік инфляциясы нан өнімдері мен жарма, сүт өнімдері, ет және қант бағасының өсуінің баяулауына байланысты жыл/жылдық 11,4%-ға дейін баяулады.

«Азық-түлік тауарларын өндірушілер мен ауыл шаруашылығы салаларында бағаның төмендеуі байқалады. Жеміс-көкөніс өнімдері маусымдық түрде арзандайды, бірақ маусымдық төмендеу қарқыны әдеттегіден төмен. Нәтижесінде азық-түлік тауарларының ай сайынғы инфляциясы тарихи орташа көрсеткіштен асып түсті», - деді.

Азық-түлікке жатпайтын инфляция баяулауда, қыркүйекте жылдық мәнде 12,1% құрады. Ұлттық банк төрағасының орынбасарының айтуынша, 2022 жылғы жоғары базалық әсердің таусылуына байланысты жеке тауарлар, тұрмыстық заттар, құрылыс материалдары, дәрі-дәрмек бағасының жыл сайынғы өсуі баяулауда. Бұл ретте жанар-жағармайдың азық-түлікке жатпайтын инфляцияға үлесі жанармайдың шекті бөлшек сауда бағасының өсуі және кейіннен реттелмейтін жанармай бағасының өсуі аясында өсуде. Қыркүйек айында киім-кешек пен аяқ киімге, дәрі-дәрмекке, қатты отынға бағаның өсуі тіркелді. Бұл ретте тұрмыстық техника бағасының төмендеуі байқалады.

«Ақылы қызмет көрсету инфляциясы 2023 жылдың шілде-тамыз айларында үдеуден кейін 2022 жылдың жоғары базасының қосылуына байланысты қыркүйекте жыл сайынғы 11,9%-ға дейін баяулады», - деді спикер.

«Инвестицияларға айырбас тарифі» бағдарламасы аясында жүзеге асырылған тұрғын үй-коммуналдық қызметтерге тарифтердің өсуі қыркүйекте 0,4%-ға, жылдық мәнде – 13,6%-ға дейін баяулады. Реттелмейтін қызметтердің бағасы көтерілуде. Жаңа оқу жылының басталуымен білім беру қызметтерінің қымбаттауы үдей түсті. Сонымен қатар, жалға алу ақысының, көлік қызметінің, амбулаторлық-емханалық қызметтердің құнының өсуі байқалады.

Шолпанқұлов 2023 жылдың қыркүйегінде теңгенің айырбас бағамы 3,4%-ға әлсіреп, бір доллар 474,99 теңгені құрады, бұл бірқатар сыртқы және ішкі факторлардың әсерінен болғанын хабарлады.

«Біріншіден, бұл доллардың жаһандық нығаюы. Қыркүйек айында доллар индексі дамыған елдердің валюталары қоржынына қатысты 2,5% нығайды. Екіншіден, бұл жобаларды іске асыру және бюджет қаражатын пайдалану циклінің күшеюіне байланысты импорттаушылар тарапынан маусымдық сұраныстың артуы. Теңге бағамының әлсіреуіне үкіметтің квазимемлекеттік сектордың экспорттық валюталық түсімдерді міндетті сату нормасын тоқтата тұруы және АҚШ Федералдық резервтік жүйесінің жалғасқан қатаң ақша-несие саясатына қарсы базалық мөлшерлемені төмендетуі де әсер етті», - деді спикер.

Ұлттық банк төрағасының орынбасарының айтуынша, теңгеге 2023 жылдың басынан бері республикалық бюджетке аударымдарды қамтамасыз ету үшін Ұлттық қордан валюта сату арқылы қолдау көрсетілуде. Қыркүйек айында олар 1,15 млрд доллар болды. Жыл басынан бері резидент еместердің мемлекеттік бағалы қағаздар нарығына ағыны 299 млн доллар болды. Қыркүйек айында БЖЗҚ валютасын сатып алу 200 млн доллар болды.

«Ұлттық банк икемді айырбас бағамының режимін сақтауды жалғастыруда және валюталық интервенция жүргізбейді», - деп сендірді Шолпанқұлов.

Жалпы халықаралық резервтер 2023 жылғы қыркүйектің аяғында 89,7 млрд доллар болды. Ұлттық банктің алтын-валюта резервтері екінші деңгейлі банктер балансының төмендеуіне байланысты жыл басынан бері 9%, 31,9 млрд долларға дейін қысқарды. Ұлттық банктегі валюталық шоттарда, сондай-ақ үкіметтік қарызды төлеу. Ұлттық қордың активтері жыл басынан бері 3,7%, яғни 2,1 млрд долларға 57,8 млрд долларға ұлғайды.Негізгі өсім 2023 жылдың басынан бері 4% немесе 2,2 млрд доллар инвестициялық кіріс есебінен болды.

Ұлттық қордан республикалық бюджетке аударылған трансферттер 3,3 трлн теңгені құрады. Оларды жүзеге асыру үшін Ұлттық қордың валюталық активтері 6 млрд долларға сатылды, жыл басынан бері қорға түскен жалпы кіріс 3,4 трлн теңгені құрады.

БЖЗҚ зейнетақы активтері оң динамика көрсетіп отыр, деп жалғастырды спикер. Жыл басынан бері олар 17,7% өсіп, 17,2 трлн теңге болды. 2023 жылдың басынан бері инвестициялық кіріс көлемі 1,4 трлн теңгені құрады. Зейнетақы жарналары – 1,5 трлн теңге, мерзімінен бұрын алу – 196,1 млрд теңге.