2022 жылғы қаңтар-қарашада Қазақстанда 432,2 мың тұрғын үйді сатып алу-сату мәмілесі тіркелді, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 15,4% аз, деп хабарлайды energyprom.kz.

Ескерту: 2021 жылы келісімнің рекордтық саны (606,1 мың) тіркелді, оның бір себебі ел тұрғындарының зейнетақы жинақтарының бір бөлігін тұрғын үй сатып алу үшін пайдалану мүмкіндігіне ие болғаны. Ажиотаж биылғы сәуір айына дейін, яғни зейнетақы қорының жеткіліктілігінің шекті межелері көтерілгенше жалғасты. Осы кезеңде мыңдаған адам мүлік сатып алды. БЖЗҚ мәліметінше, 2022 жылғы 19 желтоқсандағы жағдай бойынша тұрғын үй жағдайын жақсартуға жалпы сомасы 3,2 трлн теңгеге 1,3 млн-нан астам өтініш орындалған.

Өңірлер бойынша биылғы 11 айда тұрғын үйді сатып алу-сату мәмілелерінің ең көп саны Алматы мен Астанада байқалды: тиісінше 64,6 мың және 60,5 мың. Алғашқы бестікке сонымен қатар Қарағанды ​​(56,2 мың), Маңғыстау (29,5 мың) және Алматы (26,3 мың) облыстары кіреді.

Тұрғын үйге сұраныс өскен сайын ұсыныс та көбейеді. Алайда, жосықсыз компаниялардың болуы тұрғындардың жинақ ақшасын жоғалту қаупін арттырады. Сарапшылардың пікірінше, нарықта «көпіршік» туралы алаңдатарлық сигналдар бар. Бүгінде күмәнді құрылыс компаниялары мәселесі әлі де өзекті және кез келген қазақстандық оларға жем болуы мүмкін. ИИДМ мәліметінше, қазіргі уақытта үлестік құрылыстағы бақылау құрылыс компанияларын бақылаумен және заң талаптарын сақтамағаны үшін төмен айыппұлдармен шектеледі. Бұл кейбір компанияларға сұр схема бойынша жұмыс істеп, азаматтармен заңсыз келісімшарттар жасауды жалғастыруға мүмкіндік береді, деп хабарлайды Dom.kz порталы.

Қазір Қазақстанның алты облысында 50 проблемалық нысан бар. Астанада – 21, Ақтөбе облысында – 11, Атырауда – 6, Маңғыстауда – 5, Ақмолада – 4, Алматыда – 3. Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі 2023 жылы 27 нысанның мәселесі толық шешіледі деп отыр.

Жалпы, алданған үлескерге айналмау үшін құрылыс компанияларының тарихын, осы құрылыс компаниясының жұмыс істеген мерзімін, дефолттардың болмауын, басқа салалардағы (инфрақұрылым немесе өнеркәсіптік) жобалардың жүзеге асырылуын және бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі зерделеу қажет. Өзіңізді қылмыстық фирмалардан қорғауға көмектесетін пайдалы әрекеттер алгоритмін, мысалы, Krisha.kz ұсынады. Сонымен қатар, құрылыс компанияларына қойылатын мемлекеттік талаптар күшейтілді: құрылыс салушы нысанды аяқтауға жеткілікті қаражаты болмаса (оның ішінде тұрғын үй кешенінің қаңқасы салынбаған болса) пәтерлерді сатуды аша алмайды. Сонымен қатар, Бірыңғай оператор мен банктің кепілдіктері болуы керек, оларды берген кезде компанияның жағдайы бағаланады.

Салынып жатқан үйде пәтер сатып алу кезіндегі әрекеттер алгоритмі

1. «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» заңды зерделеу.

Есіңізде болсын:

• Құрылыс компаниясында (уәкілетті компания) үлескерлерден ақша тартуға әкімдіктің рұқсаты немесе Бірыңғай оператордың (бұрынғы Тұрғын үй құрылысына кепілдік беру қоры, бүгінгі күні «Қазақстан тұрғын үй компаниясы» АҚ) кепілдігі болуы керек.

• Мәміле тек тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу шартымен ресімделеді. Келісімшарттардың алдын ала, инвестициялық және басқа да нысандары заңсыз.

2. Құрылыс компаниясынан құжаттарын сұраңыз

• Үлескерлерден ақша тартуға әкімдіктің рұқсаты немесе Бірыңғай оператордың кепілдігі.

• Мәліметтері мен мекенжайы көрсетілген уәкілетті компания туралы ақпарат.

• Мемлекеттік тіркеуді растайтын куәлік.

• Сайтқа арналған құжаттар.

• Аяқталған жобалар және нысан туралы ақпарат (үйдің орналасқан жері мен параметрлері, құрылыс-монтаж жұмыстарының басталуы, аяқталу мерзімдері, тартылған мердігерлер және т.б.).

3. Келісімшартты мұқият оқып шығыңыз

• Тараптардың мәліметтері, нысанның құрылыс мерзімі, мекенжайы, жалпы ауданы, бағасы.

• Шарт жасасу үшін негіз (әкімдіктің рұқсаты немесе Бірыңғай оператордың кепілдігі).

• Акционерден басқа банктік шоттарға ақша тартуға жол бермеу туралы тармақ.

• Пәтерді қабылдау және беру тәртібі (бөлек келісім бойынша жүзеге асырылады).

• Кепілдік мерзімі. Ғимаратты пайдалануға қабылдаған күннен бастап кемінде екі жыл.

• Нысанның үлесі мен сипаттамаларының жоспар-схемасы.

• Төлем тапсырмасы. Ақша құрылыс компаниясының банк шотына аударылады.

• Тараптардың міндеттері.

4. Келісімшарттың тіркелгеніне көз жеткізіңіз

Әдепкі бойынша, шот туралы үзінді көшірме пошта арқылы жіберіледі немесе түбіртекпен қолма-қол беріледі. Тіркеуді растау болмаса, әзірлеушіге хабарласыңыз. ҮҚК есебі де Kazreestr ақпараттық жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Мәліметтер базасынан үзінді көшірмені әкімдіктен немесе құрылыс компаниясының өзінен алуға болады.

5. Құрылыс барысын бақылау

Құрылыс компаниясы ай сайын өз сайтында құрылыстың барысы туралы ақпаратты фоторепортажбен жаңартып отыруға міндетті. Әйтпесе, бұл заң бұзушылық саналады.

Сонымен қатар, мысалы, Астана қаласы әкімдігінің ресми сайтында жосықсыз құрылыс салушылар тізімі мерзімді түрде жарияланады. Маңыздылықтың ауқымын түсіну үшін биылғы 7 қарашада жарияланған үлескерлерден ақша тартуға құқығы жоқ компаниялардың соңғы тізімін зерделеу жеткілікті. Бұл тізілімге бірден 80 құрылыс компаниясы ​​кірді, ал біз елдегі бір ғана қала туралы айтып отырмыз.

Тағы бір айта кетерлігі, сол Астанада мемлекет қаржысы есебінен ұзақ мерзімді құрылыс мәселесін әлі де шешіп жатыр. Бұған дейін әкімдік 150 көпқабатты тұрғын үй кешенінің 120-ның құрылысын аяқтаған болатын. Мыңдаған адам көптен күткен пәтерлеріне қоныстануға мүмкіндік алды. 16 желтоқсан – Тәуелсіздік күні 300-ден астам инвестор отбасы кілттерін алды. Қалған 15 нысан бойынша (30-дан астам тұрғын үй кешені) құрылыс қарқынын жеделдету міндеті қойылды.

Жалпы, үй сатып алу кезінде сенімді әзірлеушіні таңдау басты міндет деп айта аламыз. Сенімді компаниялардың жылжымайтын мүлікке инвестициялары ұзақ уақыт өткеннен кейін де бұл инвестициялардың сақталуына және құнының өсуіне кепілдік береді.