Қазақстандағы тұтынушылық сенім индексі (CCI) тамыз айында қатарынан төрт айлық өсімнен кейін төмендеді. Индекс 104,2 пункттен 101,9 пунктке дейін төмендеді, бұл оң жауаптардың теріс жауаптардан аздап басым екенін көрсетеді. Барлық бес қосалқы индекс бойынша көңіл-күй нашарлады. Алайда ең көп төмендеу жеке материалдық жағдайдың болжамы бойынша бір жыл көкжиегінде болды.  Өткен жылғы тамызбен салыстырғанда CCI көбінесе ірі сатып алулар үшін ағымдағы жағдайлардың қолайлылығын бағалаудың айтарлықтай жақсаруы арқасында 1,6 пунктке өсті.

Келесі 12 айдың көкжиегінде жеке материалдық жағдайдың өзгеруі болжамының қосалқы индексі елеулі 4,1 пунктке төмендеп, 128,3 пунктке жетті. Материалдық жағдайымыз жақсарады деп санайтындардың үлесі шілде айындағы 50,3% -дан тамызда 47,6% -ға дейін төмендеді.

Өңірлік жоспарда жеке материалдық жағдайдағы болжамдар бойынша позитивтің ең көп төмендеуі Ақмола және Жетісу облыстарында байқалады, онда оң жауаптардың үлесі тиісінше 14 және 13,9 пайыздық тармаққа төмендеді. Дегенмен, оптимистердің ең төмен үлесі Атырау облысында тіркеледі, онда ол 35,5% -ға жетеді. Қызылорда облысында бұл көрсеткіш 5,1 пайыздық пунктке өсіп, 58,7% құрады.

2023 жылғы тамызбен салыстырғанда ең жоғары өсім ірі сатып алулар үшін ағымдағы жағдайлардың қолайлылық субиндексін көрсетеді, ол 6,8 пунктке өсіп, 2024 жылғы тамызда 76,5 пунктке жетті. Бұл нәтиже шілде айындағы рекордтан кейінгі зерттеудің барлық уақытындағы ең жоғары екінші көрсеткіш болып табылады. Өткен 12 айда сатып алу жағдайлары қолайлы деп санаған қазақстандықтардың үлесі 28,7-ден 32,8% -ға дейін өсті.

Өңірлік бөліністе Қызылорда облысы ең көп ілгерілеуді көрсетті, онда оң жауаптар үлесі 25,1% -дан 45,9% -ға дейін өсті. Бұл нәтиже тамыз айында барлық өңірлер арасында ең жақсы нәтиже болды. Сондай-ақ Ұлытау және Шығыс Қазақстан облыстарында да үлкен өсім байқалады. Екінші жағынан, Алматы облысында ірі сатып алулар үшін ағымдағы жағдайларды оң бағалайтындардың үлесі 33,1% -дан 22,7% -ға дейін күрт төмендеді, бұл өңірлер бөлінісіндегі тамыздың ең нашар нәтижесі болып табылады.

Қазақстан тұрғындарының инфляциялық бағалары тамыз айында аздап төмендеп, рекордтық төмен деңгейлерді жаңартты. Өткен айда тұрғындардың 37,6% (шілдеде 39,1%) бағаның күшті өсуін байқады. Ал өткен жылдың көкжиегінде рекордтық минимумға дейін құлдырау орын алды. Бағаның жылдам өсуін байқағандардың үлесі де шілдедегі 52,7% -дан зерттеу сәтіндегі 51% -ға дейін төмендеді.

Қазақстандықтардың инфляциялық күтулері тұтастай алғанда бұрынғы шілде деңгейінде қалды. Бір айдың көкжиегінде бағаның күшті өсуін күтетін адамдардың үлесі 17,3-тен 18% -ға дейін өсті, келесі 12 айдың көкжиегінде адамдар шілдедегі 22,2-ден зерттеу сәтіндегі 21,7% -ға дейін бағаның өсуінің жылдамдауын күтіп отыр.

ҚР Ұлттық банкінің инфляциялық бағалау және күтулер бойынша осындай зерттеуі көп айлық минимумдарды жаңартып, айтарлықтай төмендеу динамикасын көрсетті. Осы зерттеудің деректеріне сәйкес, жыл ішінде бағаның күшті өсуін күтетіндердің үлесі  24,4% -дан 20,9% -ға дейін төмендеді. Ал бір айдың көкжиегінде осыған ұқсас көрсеткіш 19,7% -дан 14,7% -ға дейін күрт төмендеді. Инфляциялық бағалар әр түрлі уақыт деңгейлерінде әртүрлі бағыттағы қозғалысты көрсетті. Егер бағаның өсуін бағалау бойынша соңғы жылы респонденттер үлесі 30,5% -дан 26% -ға дейін төмендесе, бұл 2019 жылғы сәуірден бастап ең төменгі көрсеткіш болып табылады, ал бағаның жылдам өсуін көрсететіндердің үлесі 41,6% -дан 43,4% -ға дейін өсті.

Жекелеген тауарлар мен қызметтердің ішінде респонденттердің көпшілігін азық-түлік өнімдеріне бағаның айтарлықтай өсуі әлі де алаңдатуда. Халық үшін айтарлықтай қымбаттаған топ-4 тауардың тізімі қатарынан оныншы айда өзгеріссіз қалып отыр. Оған «Ет және құс», «Сүт және сүт өнімдері», «Нан және нан-тоқаш өнімдері» және «Көкөністер мен жемістер» санаттары кіреді. Жоғарыда аталған барлық өнімдер бағасының күшті өсуін байқаған адамдардың үлесі орта есеппен 3,6 п.п. құрады. «Ет және құс» санатының көрсеткіші 37,7% -дан 40,5% -ға дейін өсті, бұл қаңтардан бастап ең жоғары көрсеткіш болып табылады. Сондай-ақ «Ірімшік, шұжық» және «Темекі, шылым» санаттарына кіретін тауарлардың жауаптар үлесі айтарлықтай өсті (5 п.п.). Дегенмен, ресми статистикаға сәйкес, тамыз айында құс етінің бағасы а/а 0,5%-ға, ал сиыр етінің бағасы а/а 0,2%-ға өсті. Шұжық бағасы а/а 0,3%-ға, ал қатты ірімшік а/а 0,2%-ға арзандады. Жеміс-жидек пен көкөніс бағасы маусымдық түрде шілдемен салыстырғанда 1,7% -ға төмендеді.

Қазақстандықтардың девальвациялық болжамдары тамыз айында жоғары деңгейде қалып, теңгенің жақында әлсіреуі аясында өсуін жалғастыруда. Сауалнама қорытындысы бойынша ұлттық валютаның әлсіреуін күтіп отырған қазақстандықтардың үлесі 56,8-ден 58,7% -ға дейін өсті. Ал бір айдың көкжиегінде 34,3-тен 35,7% -ға дейін ұлғайды. Айта кетейік, өткен тамызбен салыстырғанда осы екі мәселе бойынша пессимистер үлесінің өсімі сәйкесінше 4 және 1,7 п.п. құрады.

Осылайша, Орталық Азиядағы төрт ел халқының тұтынушылық сенімін зерттеудің он төртінші толқыны түрлі нәтижелер көрсетті. Қазақстанда жағдай айтарлықтай бейтарап. Бұған дейін орнатылған өсу үрдісі аздап төмендеді, инфляциялық бағалар да аздап төмендеді, бірақ жаңа рекордтық минимумдарға жетті, ал инфляциялық күтулер бұрынғы деңгейде қалды. Ет және түрлі тауарлар бағасының өсуін адамдардың көбісі байқаған.

Тұтастай алғанда, Орталық Азия елдеріндегі девальвациялық күтулер бұрынғы деңгейлерде қалды. Оның үстіне барлық елдерде тамыз айында ұлттық валютаның аздап әлсіреуі орын алды. Естеріңізге сала кетейік, бұған дейін төрт ай қатарынан Қазақстаннан басқа барлық елдерде доллар бағамы төмендеген болатын.

Нәтижесінде теңгенің баяу әлсіреуінің жалғасуы пессимистер үлесінің одан әрі өсуіне әкелді, ал жыл бойы оның әлсіреуін күтетін адамдар саны рекордтық жоғары мәндерге жетті. Дегенмен, пессимистер үлесінің тамыз айында өсуі 1,4-1,9 п.п. құрап, аз болды. Бұл ретте Қазақстан Президентінің жыл сайынғы жолдауының қыркүйек айындағы тұрғындардың көңіл-күйіне әсері және бұл өсу жағына деген тұтынушылық сенімді қайта өрістете ала ма деген мәселе туындайды.

Нәтижесінде Орталық Азия елдері үшін тамызды инфляциялық көңіл-күйдің нашарлауының кейбір реңкіне қайшы деп атауға болады. Дегенмен 2023 жылмен салыстырғанда тұтынушылық сенім барлық елдерде өсімді көрсетті.

Данияр Оразбаев, Freedom Finance Global сарапшысы:

«2024 жылғы тамыз Орталық Азия елдері үшін әрқилы болып шықты. Қазақстанда төрт айлық үздіксіз құлдыраудан кейін тұтынушылық сенімділік индексінің (CCI) төмендеуі байқалады. Дегенмен, ол 100 пункттегі бейтарап шекарадан жоғары қалып отыр. Төмендеу барлық қосалқы индекстер бойынша жүреді, бірақ көңіл-күйдің неғұрлым нашарлауы жеке материалдық жағдайының өзгеруінің болжамы бойынша болды. Айта кетейік, өткен тамыз айымен салыстырғанда қазақстандықтар тұтынушылық сенімділік танытты. Қырғызстанда тамызда индекс алтыншы ай қатарынан өсті. Бұл жолы өсу қарқыны артты, ал индекс үшінші рет қатарынан өзінің рекордын жаңартты. Мұндай өсім көбінесе жеке материалдық жағдайының өзгеруі мен соңғы 12 айдағы экономикалық ахуалдың жақсаруының арқасында болды. Оның үстіне 2023 жылдың тамызымен салыстырғанда индекс экономикалық ахуал бойынша бағалаулар мен болжамдардың күшті жақсаруы және ірі сатып алулар үшін қолайлы жағдайлардың арқасында 17 пунктке жуық айтарлықтай өсім көрсетті.

Тамыз айында өңірлік көшбасшы - Тәжікстанда тұтынушылық сенім индексі аздап төмендеді. Индекс төрт ай қатарынан бір деңгейде болып, шілде айында өскен соң, тамызда ол төменге қарай түзетілді. Бұл ретте ірі сатып алулар үшін қолайлы жағдайларды бағалаудың кері ішінара төмендеуі орын алды, ол дегенмен маусымдық мәндерден жоғары болып шықты. Дегенмен индекстің және жоғарыда айтылған қосалқы индекстің құлдырауы маусым деңгейінен төмен болатындай үлкен болмады. Өткен жылмен салыстырғанда Тәжікстанда CCI 10,6 пунктке жақсы өсті. Екінші жағынан, Өзбекстан екінші ай қатарынан индекстің өсуін көрсетіп, жартылай қалпына келіп, сәуірдің деңгейінен жоғары болып шықты. Өсім зерттеудің барлық уақытында жаңа рекордқа қол жеткізген ірі сатып алулар үшін қолайлы жағдайлардың жақсаруы есебінен қайтадан орын алды. Дегенмен, 2023 жылғы тамызға қарағанда индекс шамалы - 1,3 пунктке ғана өсті».

Қазақстан мен Өзбекстанда сарапшылар халық санына шамалас ай сайын 3 600, Қырғызстанда 1 600 және Тәжікстанда 1 200 сауалнамадан жинайды. Зерттеулер әлемнің көптеген елдерінде тұтынушылық сенімділік индекстерін алу үшін пайдаланылатын және United Research Technologies Group компаниясы жергілікті міндеттерге бейімделген әдіснамаға негізделеді. Деректерді жинау әдісі - телефон арқылы сұрау. Пікіртерім сауалнамасы бейімдендірілген: зерттеу респонденттердің ана тілінде жүргізіледі.