Қазақстан халқының орташа жан басына шаққандағы атаулы ақшалай табысы 2024 жылғы қазанда 206 887 теңгені құрады. Бұл 2023 жылдың қазан айымен салыстырғанда 2% жоғары. Дегенмен, шынайы сурет басқаша көрінеді. Осы кезеңде нақты ақшалай кіріс 6% қысқарды, деп жазады Economy.kz сарапшысы Сұлтан Уәлиханов.

Номиналды кірістер өсуде. 2024 жылдың қаңтар-қазанында номиналды кіріс индексі 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 108,5%-ға жетті. Бірақ нақты табыс индексі өткен жылғы деңгейден төмен болып қалды, небәрі 99,8% құрады. Бұл инфляция кірістің барлық өсімін жейді дегенді білдіреді.

Орташа көрсеткіштер аймақтар арасындағы елеулі айырмашылықтарды жасырады. Атаулы ақшалай табыстың ең жоғары деңгейі Атырау облысында байқалады. Мұнда жан басына шаққандағы орташа табыс 338 731 теңгені құрайды. Екінші орында 316 014 теңге көрсеткішпен Алматы қаласы. Астана 288 568 теңге кіріспен үшінші орында.

Табыстың ең төменгі деңгейі Түркістан облысында тіркелді. Мұнда орташа табыс 125 231 теңгені құрайды. Түркістан облысы мен көшбасшы Атырау облысы арасындағы айырмашылық 2,7 есе.

Кейбір аймақтарда табыстың күшті өсуі байқалады. Мәселен, Маңғыстау облысында атаулы ақшалай табыстар 24,8 пайызға өскен. Түркістан облысында өсім 16,7 пайызды құрады. Дегенмен, шынайы көрініс сәл басқаша. Инфляцияны есепке алғанда, Маңғыстау облысында нақты табыстың өсімі небәрі 13,1 пайызды, ал Түркістан облысында 9,4 пайызды құрады.

Қазақстанда 2024 жылдың үшінші тоқсанында орташа айлық атаулы жалақы 390 328 теңгені құрады. 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 11,3% өсті. Алайда нақты жалақы 2,7% ғана өсті.

Ең жоғары жалақыны қаржы және сақтандыру секторындағы жұмысшылар алады. Орташа алғанда, олар айына 831 462 теңге алады. Бұл республикалық көрсеткіштен екі еседен астам. Екінші орында ақпарат және коммуникация саласы (673 345 теңге). Үшінші орында – 560 826 теңге жалақымен өнеркәсіп.

Ең төменгі жалақы білім беру саласында тіркелген. Мұнда ол 271 982 теңгені құрайды. Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету саласында да төлем деңгейі орташадан төмен – 312 986 теңге. Ең көп төлейтін және ең аз төлейтін салалар арасындағы алшақтық үш еседен асады.

Нақты жалақы номиналды жалақыға қарағанда баяу өсуде. Мысалы, құрылыста атаулы жалақы 5,3% өсті, бірақ нақты жалақы 2,9% төмендеді. Ауыл шаруашылығында нақты жалақының өсімі 10,6% құрады, бұл маусымдық факторларға байланысты.

Нақты жалақының ең көп өсуі ақпарат және байланыс саласында (18,2%), сондай-ақ қаржы секторында (14,7%) байқалады. Бұл салалар инвестициялар мен олардың қызметтеріне сұраныстың артуы есебінен тұрақты өсуді бастан кешіруде.

Жалақыдағы аймақтық айырмашылықтар айтарлықтай болып қала береді. Көшбасшы – Атырау облысы. Мұнда орташа айлық жалақы 630 894 теңгеге жетеді. Бұл Түркістан облысымен салыстырғанда екі есеге жуық жоғары, мұндағы жалақы небәрі 266 590 теңге.

Астана мен Алматы да жетекші орындарда. Астанада орташа жалақы 504 212 теңге, Алматыда 471 264 теңге. Шымкентте бұл көрсеткіш айтарлықтай төмен – 309 733 теңге.

Ең төменгі жалақы Солтүстік Қазақстан облысында (286 956 теңге) және Жамбыл облысында (279 645 теңге) тіркелді. Көшбасшылар мен аутсайдерлер арасындағы айырмашылық 2,2 еседен асады.

Қазақстан халқының кірістері номиналды түрде өсуде. Алайда инфляция нақты көрсеткіштерді айтарлықтай төмендетеді. Өңірлер арасындағы алшақтық күрделі мәселе болып қалуда. Қалалар мен экономикалық дамыған аудандар көш бастап келеді, ал ауылдық және нашар дамыған аймақтар артта қалды.

Халықтың нақты табыстарын арттыру мемлекеттік саясатты белсендірек жүргізуді талап етеді. Инфляцияны тежеу, артта қалған аймақтарда табыстың өсуін ынталандыру және экономикалық мүмкіндіктерге тең қолжетімділікті қамтамасыз ету қажет. Бұл еліміздің барлық өңірлерінде өмір сүру деңгейінің тұрақты өсуіне қол жеткізудің бірден-бір жолы.