Қазақстандағы көлік саласы тұрақты өсімді көрсетуде. 2024 жылдың қаңтар-қазан айлары аралығында тасымал көлемі барлық көрсеткіштер бойынша өсті. Ілгерілеу тек жүк пен жолаушылар тасымалы көлемінде ғана емес, инфрақұрылымның дамуында да байқалады. Дегенмен, көрсеткіштердің динамикасы өңірлерге байланысты ерекшеленеді.
Жүк тасымалы: көрсеткіштер мен өңірлік айырмашылықтар
2024 жылдың алғашқы он айында Қазақстанда 883,4 млн тонна жүк тасымалданды. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 8,9% артық. Жүк айналымы 422,6 млрд тонна-шақырымды құрады, бұл да 1,6% өскен. Айрықша нәтиже көрсеткен қалалар — Астана, Шымкент және Алматы.
Шымкент жүк айналымы 29% өскен аймақтардың көшбасында тұр. Астана 24,2%-дық, Алматы 21,7%-дық өсіммен ерекшеленді. Өңірлер арасында Павлодар облысында жүк айналымы 14,1%, Жамбыл облысында6,1%, Атырау облысында 3,7%, Маңғыстау облысында 1,6%, ал Қызылорда облысында небәрі 0,5% өскен.
Жолаушы тасымалы: жалпы көрініс
Жолаушы тасымалында да оң өзгерістер байқалады. 2024 жылдың қаңтар-қазан айларында Қазақстан көлігімен 1,42 млрд жолаушы тасымалданды. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 9,8% артық. Жолаушы айналымы 68,6 млрд жолаушы-шақырымды құрап, 13,7% өсті.
Жолаушы айналымы бойынша ең жоғары өсім Маңғыстау облысында тіркелді. Мұнда көрсеткіш 72,7% артты. Алматы облысы 65,2%-дық, Ұлытау 36,1%-дық өсіммен екінші және үшінші орындарда тұр. Басқа өңірлерде де өсім байқалды. Мысалы, Алматы қаласында жолаушы айналымы 18,6%, Астанада 15,4%, Жамбыл облысында 18,8% артқан. Алайда, кейбір облыстарда шамалы өзгерістер ғана байқалады: Қостанай облысында көрсеткіш 10,8%, Ақмола облысында 3,2%, ал Қарағанды облысында1,3% өсті.
Көлік түрлері бойынша маңызды өзгерістер
Әрбір көлік түрі жалпы нәтижеге өз үлесін қосты. Теміржол көлігі 2024 жылдың қаңтар-қазан айларында 352,4 млн тонна жүк тасымалдады. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 2,2% жоғары. Жүк айналымы 267,5 млрд тонна-шақырымды құрап, 1,4% төмендеді. Теміржолмен жолаушы тасымалдау 5,6% өсіп, 17,6 млн жолаушыға жетті. Жолаушы айналымы 1,3% артты.
Автомобиль және қалалық электр көлігі айтарлықтай өсім көрсетті. Жүк тасымалы 19,8%, жүк айналымы 21,2% өсті. Жолаушы тасымалы 9,9%, жолаушы айналымы 24,3% артты. Бұл көрсеткіштер автомобиль көлігінің жүк және қалаішілік тасымал үшін танымалдығын көрсетеді.
Құбыр көлігі де елеулі үлес қосты. Аталған кезеңде 244,6 млн тонна жүк тасымалданды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 7,2% жоғары. Жүк айналымы 3,9% өсіп, 124,3 млрд тонна-шақырымды құрады.
Әуе көлігі 12,3 млн жолаушы тасымалдады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 11% артық. Жолаушы айналымы да 9,2% өсіп, 23,7 млрд жолаушы-шақырымға жетті. Бұл өсім әуе саяхаттарының танымалдығының артқанын көрсетеді.
Ішкі су көлігі басқа динамика көрсетеді. Тасымалданған жүк 349,5 мың тоннаға жетіп, өткен жылмен салыстырғанда 48,3% төмендеді. Алайда жолаушы тасымалы 90,9% өсіп, 231,1 мың жолаушыны құрады. Бұл тенденция маусымдық немесе ауа-райы жағдайларына байланысты болуы мүмкін.
Қазақстандағы көлік көрсеткіштерінің өсуі саладағы қарқынды дамуды көрсетеді. Әр бағыт – жолаушы немесе жүк тасымалы – өзіне тән өңірлік ерекшеліктер мен айырмашылықтарға ие. Маңғыстау және Алматы облыстарындағы жолаушы айналымының жоғары өсу қарқыны көлік инфрақұрылымының жақсаруын және қызметтердің қолжетімділігін көрсетеді.
Дайындаған: Сұлтан Уалиханов, Economy.kz порталының сарапшысы