Әлемдік экономикалық форумның Global Gender Gap Report 2024 есебі әлемнің 146 еліндегі гендерлік теңдіктің жағдайын егжей-тегжейлі талдайды. Бұл есеп 2006 жылдан бері гендерлік теңдіктің ілгерілеуін бағалау үшін маңызды құрал, деп жазады Economy басылымы.

2024 жылғы жаһандық гендерлік айырмашылық индексі гендерлік алшақтықтың тек 68,5%-ы жабылғанын көрсетеді. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда (68,6%) шамалы жақсару. Қазіргі қарқынмен толық гендерлік теңдікке тек 134 жылдан кейін қол жеткізіледі деп күтілуде.

Экономикалық қатысу және мүмкіндіктер

Әйелдердің экономикалық қатысуы мен мүмкіндіктері ерлер деңгейінің тек 60,5%-ын құрайды. Бұл ең баяу қысқарып жатқан алшақтықтардың бірі, бұл жаһандық экономикадағы күрделі құрылымдық проблемаларға нұсқайды. 

2024 жылы жаһандық жұмыс күшінің тек 42%-ы әйелдер, ал жоғары басшылық лауазымдарда олардың үлесі 31,7%-ды құрайды.

Аймақтық айырмашылықтар

Еуропа әлем бойынша көш бастап, гендерлік алшақтықтың 75%-ын жапты, ал Солтүстік Америка мен Латын Америкасы сәйкесінше 74,8% және 74,2%-ды көрсетіп, екінші және үшінші орындарды иеленді. 

Орталық Азия, оның ішінде Қазақстан, алшақтықтың 69,1%-ын жапты. Атап айтқанда, Қазақстан 71% деңгейіне жетіп, гендерлік теңдік көрсеткіштері бойынша аймақтағы жетекші орындардың бірін алады.

Қазақстанның көрсеткіштері

Қазақстан 146 елдің ішінде 76-орында, индексі 0.710, бұл гендерлік теңдік саласындағы айтарлықтай прогресті көрсетеді. Қазақстан ең жоғары нәтижелерді білім беру саласында көрсетіп, индексі 0.999, бұл іс жүзінде толық теңдікке сәйкес келеді. 

Алайда, экономикалық қатысу және мүмкіндіктер саласында Қазақстан әлдеқайда аз прогресті көрсетеді, индексі 0.751.

Гендерлік теңсіздіктің экономикаға әсері

Зерттеулер көрсеткендей, гендерлік алшақтықты жою экономикалық дамуға айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Гендерлік теңдік деңгейі жоғары елдерде еңбек өнімділігі мен тұрақты экономикалық өсу байқалады. 

Қазақстан үшін гендерлік теңдікті жақсарту бойынша күш-жігерді жалғастыру маңызды, әсіресе экономика саласында, бұл ЖІӨ-нің өсуіне және азаматтардың әл-ауқатының жақсаруына ықпал етеді.

Болжамдар мен ұсыныстар

Гендерлік теңдік саласындағы прогресті жеделдету үшін келесі шараларды қабылдау қажет:

  • Әйелдердің экономикаға қатысуын арттыру: Әйелдердің еңбек қызметіне қатысуын, әсіресе жоғары білікті және басшылық лауазымдарда болуын ынталандыру шараларын қабылдау.
  • Білім беру бағдарламаларын дамыту: Әйелдердің сапалы білімге, әсіресе STEM (ғылым, технология, инженерия және математика) саласында қол жетімділігін арттыру.
  • Отбасылар мен балаларды қолдау: Әйелдерге мансап пен отбасылық міндеттерді үйлестіруге мүмкіндік беретін балаларға күтім жасау инфрақұрылымын дамыту және отбасылық бағдарламаларды қолдау.
  • Құқықтық қолдау және теңдік: Жұмыс орнында кемсітушілікке қарсы күреске және әйелдердің құқықтарын қорғауға бағытталған заңнамалық шараларды күшейту.

Global Gender Gap Report 2024 есебі гендерлік теңдік саласында белгілі бір жетістіктерге қарамастан, прогресс қарқыны жеткіліксіз екенін көрсетеді. 

Қазақстан жақсы нәтижелер көрсетіп отыр, бірақ толық гендерлік теңдікке жету үшін, әсіресе экономикалық салада әлі көп жұмыс істеу керек. Бұл процесті жеделдету тұрақты экономикалық дамуға және жалпы қоғамның әл-ауқатына ықпал етеді.